BNP Paribas is door de Amerikaanse autoriteiten voor het omzeilen van de sancties tot een monsterboete veroordeeld. Bovendien worden haar mogelijkheden om transacties in dollar af te wikkelen beperkt. De bank zal daardoor, minstens voorlopig, haar traditionele rol in de internationale energiemarkt niet meer kunnen spelen. Die realiteit begint nu langzaam in West Europa door te dringen en de verontwaardiging groeit. Maar is die verontwaardiging wel gerechtvaardigd?
Niets nieuws onder de zon
Er is dat oud verhaal. Vijftig jaar geleden had ik het niet moeten vertellen: toen kende iedereen het. Farizeeërs (lees politiek correcte pseudo-intellectuelen) vroegen Jezus of belastingen betalen aan de keizer moest. Jezus zegde: “toon me eens een munt”. Ze deden het en Jezus vroeg: “Wie staat daar op?”. Antwoord: “de keizer”. “Wel”, zei Jezus, “geef dan aan de keizer wat hem behoort”. Er kwam nog iets achter, maar monetair gezien: debat gesloten.
We zijn nu tweeduizend jaar verder en er zijn nog altijd keizers. Alleen noemen we ze nu meestal president. Zoals de vroegere keizers kunnen ze eigenlijk veel minder bewerken dan wij - en zij zelf soms ook - denken. Maar ze kunnen nog altijd met een vingerknip ons leven op zijn kop zetten. Er zijn ook nog munten, maar die zijn nu meestal van papier. De duurzaamheid der dingen is algemeen sterk achteruit gegaan. Het aantal politiek correcte pseudo-intellectuelen is gestegen. Ze overspoelen onze huidige cultuur, en vooral onze media, gelijk een tsunami.
Er is dus niet echt veel veranderd. Alleen Jezus is verdwenen: in West Europa toch verregaand. Dat is jammer, want onze moderne Farizeeërs zouden hem zeker even listig als hun voorgangers op de proef willen stellen, en dat zou tot een interessante dialoog kunnen leiden.
Ik kan het me levendig voorstellen (nu ja, misschien heb ik wel een ziekelijke fantasie?): “Rabbi, is het geoorloofd dat de USA via hun autoriteit over de dollar de wereldhandel controleren?”. “Toon me eens een dollarbiljet.” “Wie staat daar op?”. “Een Amerikaanse president.” “Wel, geef dan de president wat hem behoort.” Case closed, even waterdicht als tweeduizend jaar geleden.
Wat wil ik daarmee nu zeggen? Zeker niet dat de Amerikanen het recht hebben de wereld te regeren. Ook niet dat ze ethisch handelen, of zelfs maar bij benadering te vertrouwen zijn. Ik wil alleen dat zeggen wat Jezus probeerde door de dikke schedels van die Farizeeërs te rammen:
mensen, wees nu toch eens een beetje consequent!
We moeten kiezen
Natuurlijk is het ons recht niet langer van Amerika afhankelijk te willen zijn. Het is ons privilege een eigen monetair instrument te scheppen dat wereldwijd als standaard aanvaard wordt. Het staat ons vrij onze eigen verdediging te organiseren en te betalen. En, hoewel dat in de tijd van de almachtige mammon al eens wordt vergeten: er is wel degelijk een verband tussen de twee voornoemde stellingen. Dat kan allemaal een beetje duurder en moeilijker worden dan onze moderne Farizeeërs zo algemeen verkondigen. Ze waren nooit genoodzaakt hun sterk wereldbeeld in de praktijk te testen,. Ik denk, bij voorbeeld, niet dat ISIS erg onder de indruk gaat zijn van geweldloos protest. Ik meen dat het ze Siberisch koud laat als wij kaarsjes aansteken of hand in hand zingend demonstreren omdat ze mensen bij honderden het hoofd afsnijden.
We zouden natuurlijk ook voor het tegendeel kunnen kiezen. We kunnen ons in de ‘Pax(?) Americana’ schikken en ons als loyale bondgenoten opstellen. We moeten daarbij bedenken dat ook de ‘Pax Americana’ ooit haar einde zal kennen, even zeker als de ‘Pax Romana’ in de vierde eeuw ophield het lot van Europa te bepalen. Op dit moment biedt ze echter nog een leefbaar alternatief. Maar ook in dat geval kunnen we de lusten niet zonder de lasten hebben. We zullen dan ons fair deel moeten doen en betalen. We zullen ons ook aan de regels van het bondgenootschap moeten houden. We zullen dan vooral mee verantwoordelijk zijn voor de humanitaire rampen die de coalitie – militair, politiek en economisch – onvermijdelijk zal veroorzaken. Ik hoef hier niet uiteen te zetten hoe problematisch dat kan worden: dat doen onze Farizeeërs al ten overvloede.
Er zijn dus duidelijk twee wegen die we kunnen gaan, en geen van beide is gemakkelijk. Beide mogelijkheden hebben dermate complexe implicaties dat ik hier geen overtuigend advies kan geven. Een ding is echter overduidelijk: we kunnen niet van alle walletjes eten. We zullen moeten kiezen.
En precies dat willen we niet doen! Dat is natuurlijk een Europees probleem en geen Belgisch, hoewel ik nog nooit ergens anders een politicus heb horen zeggen: “We hebben ervoor gekozen niet te kiezen”.
Wat wij proberen is, gelijk kleine kinderen, als het regent snel naar mama te lopen om aan haar hand en onder haar paraplu te schuilen. Maar zodra de zon terug een beetje schijnt, worden we weer ons onredelijk zelf: gelijk verwende balorige kleutertjes schoppen we krijsend tegen moeders benen en pochen op onze zelfstandigheid.
Die Farizeeërs van 2000 jaar geleden probeerden net hetzelfde. Veertig jaar later lagen hun tempel en stad in puin.
Zijn we miskende partners?
Er broeit een sfeer van onbehagen en wantrouwen tussen Europa en de Verenigde Staten. Het geval BNP Paribas is slechts één voorbeeld. Er zijn ook de activiteiten van de Amerikaanse geheime diensten die, vooral in Duitsland, voor opschudding zorgen. We zijn verontwaardigd: de Amerikanen bespioneren ons, ze beschouwen ons niet als gelijkwaardige partners, ze vertrouwen ons niet.
Maar nu even heel eerlijk. Gedragen wij ons dan als gelijkwaardig partners? Zijn wij dan echt te vertrouwen? Houden we ons aan de gemaakte afspraken? BNP Paribas deed dat alvast niet!
Dwarsligger
