Syrië is een bondgenoot van Rusland dat gasvoorraden heeft waarvan de EU grotendeels afhankelijk is. Qatar heeft enorm veel gas dat goedkoop te winnen is. De gaspijp zou echter door Syrië naar Europa moeten lopen, dus zou de Russische bondgenoot Assad, vijand van de Qatar-Turkije gaspijplijn, er beter weg zijn. Om dit doel te bereiken werd door de VSA een simplistische geopolitiek toegepast. En de EU? Die is niet bij machte om haar eigen levensnoodzakelijke energiebevoorrading te verzekeren.

EU en Gas

De EU zit nogal verveeld met het feit dat ze qua energievoorziening (gas) tamelijk afhankelijk is van de Russische Federatie (zie link voor de Russische oliemaatschappijen en dan door klikken naar de verschillende pijpleidingen). Diverse pijpleidingen zijn niet enkel ontdubbeld om back-up lijnen te hebben, maar ook om te vermijden dat de pijpleidingen door sommige “minder” bevriende landen zouden gaan.

Inderdaad komt hier de politiek en niet in het minst de geopolitiek om het hoekje kijken. Verwacht u maar aan een paar kaarten die men niet zo direct in de mainstream media zal vinden.

Qatar en Aardgas

Vloeibaar Aardgas

Indien er geen pijpleidingen kunnen gebruikt worden, welke zijn dan andere transportopties? Een mogelijkheid is Liquefied/Liquid Natural Gas (LNG) ofte vloeibaar aardgas. De productie hiervan is kostelijk en het transport vergt eveneens (dure) maatregelen.

In onderstaande figuur zien we dat het aantal LNG-carriers stijgt maar de capaciteit blijft relatief laag.

 

In bovenstaande figuur LNG Rivers met een capaciteit van 135 000 kubieke meters (eigenlijk een drijvende bom).

Exportland	2011	Importland	2011
Qatar	102,6	Japan	107,0
Maleisië	33,3	Zuid-Korea	49,3
Australië	25,9	Verenigd Koninkrijk	25,3
Nigeria	25,9	Spanje	24,2
Trinidad & Tobago	18,9	India	17,3

In miljarden kubieke meter

In bovenstaande tabel zien we dat in 2011 Qatar veruit het grootste exportland van vloeibaar aardgas was. De reserve van aardgas aldaar wordt geschat op 25,4 biljoen kubieke meter. Dit is 14% van de wereldreserve, enkel Rusland en Iran hebben nog grotere reserves. North Field (of North Dome) alleen al is goed voor 10% van de wereldreserve. Het maakt deel uit van South Pars / North Dome Gas-Condensate field en bevat 51 biljoen kubieke meter aardgas. Dit aardgasveld ligt tussen (het soennitische) Qatar en (het sjiitische) Iran.

De inkomsten uit de olie- en gas industrie bedragen zowat 60% van het BNP van Qatar. Volgens de schattingen zou de olievoorraad rond 2023 uitgeput zijn. Dit is niet al te goed nieuws voor Qatar. Het is niet te verwonderen dat Qatar wil overschakelen naar aardgas en bovendien de productie van aardgas doen stijgen.

Pijpleiding

Zoals we gezien hebben is het aanmaken en vervoeren van LNG kostelijk, dus waarom niet via een gaspijplijn? In 2009 wou Qatar maar al te graag zijn gas kwijt (zie hoger), en zag Turkije het heel goed zitten om dit gas via Turkije naar Europa te voeren (The National, 26/08/2009)

Bekijken we de map van Qatar en omgeving (bron):

Qatar ligt aan de Perzische Golf en heeft aan land enkel Saoedi-Arabië als buurland. Beide landen zijn soennitisch. Op onderstaande kaart zien we de verschillende pijpleidingen (gas=groen, aardolie=rood).

 

 De Perzische Golf oversteken naar het sjiitisch Iran is geen goed idee. Dan maar via Saoedi Arabië. De bestaande infrastructuur ziet er als volgt uit. Er bestaat een aardgaspijplijn (in het rood) tussen Qatar en Yanbu (Rode Zee). Echter dat lost het probleem niet op omdat we vervolgens het transport over zee via LNG moeten verder zetten. Logischer is om naast de aardoliepijplijn (groen) een met gas te bouwen. Deze pijpleidingen lopen parallel met de Iraakse grens. Deze komen uit in Haifa (Israël inderdaad) en Sidon (Libanon). Een andere mogelijkheid is om via Irak en Syrië te gaan, maar dat schept dan weer andere problemen zoals we zullen zien.

Assad, bondgenoot van Poetin

In optie twee zijn we al wat dichter bij Europa maar terug aan de zee. Tenzij we over de zeebodem gaan, dienen we voordien af te takken om door … Syrië te gaan en vervolgens door te steken naar Turkije (is ook het geval voor optie 3). Echter Syrië is een Russische bondgenoot. De EU en VSA weten dat Rusland hier een vinger in de pap te brokken heeft. Zo heeft Rusland nog veel invloed in de regio, zoals bijvoorbeeld Turkmenistan en langs daar via de aardgaspijplijn (letterlijk maar zeker figuurlijk) oefent Rusland druk uit op de EU.

Het was dan ook niet verwonderlijk dat George W. Bush Jr. op een bepaald moment Syrië vanuit Irak wou aanvallen. Nu hadden de VSA wel grootse plannen om de boel eens op te kuisen. Dat dit consequenties voor de Europeanen zou hebben, dat was bijzaak.

“We’re going to take out seven countries in 5 years, starting with Iraq, and then Syria, Lebanon, Libya, Somalia, Sudan and, finishing off, Iran”

We laten hieromtrent maar al te graag oud-generaal Wesley Clark aan het woord:

 

En EU? Die stond erbij en keek ernaar.

De Arabische lente was vervolgens dan een hoop (en middel) om Assad uit het zadel te lichten. Toen dit niet zomaar ging, werden de verschillende rebellengroepen door verschillenden landen gesteund. Wel niet allemaal om dezelfde redenen maar de Westerse landen deden dit onder meer om de aanvoer van Qatar aardgas veilig te stellen.

Aldus kan de EU haar energiepositie verbeteren door een gemakkelijker en goedkoper transporteerbaar gas uit Qatar in te voeren als alternatief voor het Russische gas (of concurrentie laten spelen). De EU wordt dan ook minder afhankelijk van Rusland, maar dan moet de Russische bondgenoot Assad ook wel weg. De vraag is dan “hoe”, maar de American way via het omverwerpen van regeringen met een completer chaos tot gevolg is zeker niet de beste oplossing voor de EU.

Wie een put graaft voor een ander, krijgt die zijn vluchtelingen binnen

Dat Assad na zoveel jaar nog in het zadel zit, is een zware streep door de rekening van de andere Arabische landen en de EU. Zoals altijd heeft dit kortzichtig en euforisch, haast simplistisch beleid ernstige gevolgen. Een grote stroom vluchtelingen werd in gang gezet die een grote sociaaleconomische druk op de Westerse landen met zich teweeg brengt (koren op de molen van de politek-correcten). Erger nog moslim terroristische groeperingen maken gebruik van die vluchtelingenstroom om hun strijders (voor ons terroristen) in Europa te laten infiltreren.

Syrië vermijden

Een tweede alternatief voor de Qatar-Turkije aardgaspijpleiding is om via Jordanië naar Libanon te gaan. Echter dan moet er daar weer op schepen overgeladen worden, ofwel moet vanuit Libanon via het water (Middellandse Zee) een leiding naar Europa gelegd worden. Is dit nu zo ondoenbaar? In 2008 was er sprake om een diepwater gaspijplijn van Iran naar India aan te leggen. De bedoeling was natuurlijk om de aartsvijand van India te vermijden, namelijk Pakistan (zie onderstaande figuur). De rode route is de zogenaamde Peace Pipeline (IPI=Iran-Pakistan-India).

Maar toen kwam er het VSA-embargo voor Iran (PressTv Iran, 12/12/2013), maar nu dat er het Iran Nuclear Deal eraan komt worden die plannen weer van onder het stof gehaald (The Economic Times – India, 20/07/2015). De logische vraag is waarom willen, kunnen en zullen Iran en India dit realiseren, terwijl de EU niet bij machte is om een pijpleiding vanuit Israël of Libanon naar Europa aan te leggen. Libanon maakt wel deel uit van de door de VSA op te kuisen landen.

Wil men verder over land gaan dan moet men sowieso weer door Syrië gaan om Turkije te bereiken (zie lager).

Turkije

Nabucco aardgaspijplijn

Stel dat Assad weg is, wie kan de EU garanderen dat er een bewind komt dat wel akkoord gaat om de pijplijn Qatar-Turkije door Syrië te laten gaan? Niemand.

Maar stel dat dit zo geschiedt, dan komen de pijplijnen in Turkije aan en kunnen die verbonden worden met de Nabucco-pijplijnen. Oorspronkelijk was het Nabucco-project: “De Nabucco-pijpleiding was een plan voor een pijpleiding om aardgas te vervoeren uit de landen rondom de Kaspische Zee naar de lidstaten van de Europese Unie. In het plan loopt de pijpleiding door de Kaukasus via Turkije naar Oostenrijk, en omzeilt zo het Russische grondgebied.”

Dat Rusland hieraan zijn steun niet levert is geostrategisch logisch. De aanvoer voor Nabucco kwam onder meer uit Turkmenistan (zie onderstaande figuur), echter zoals reeds vermeld een Russische bondgenoot. Dit maakte een van de bronnen mogelijks onbetrouwbaar, wat het rendement in gevaar kan brengen. Een connectie vanuit Qatar zal het Nabucco-project zeker rendabel maken.

De Nabucco lijn ziet er als volgt uit:

Toen Duitsland besloot om zijn kerncentrales te sluiten kwam Duitse deelnemer RWE in financiële problemen en moest zich terugtrekken uit het Nabucco-project (januari 2012).

De protesten in Syrië begonnen op 15 maart 2011.

Uiteindelijk werd het project volledig afgelast in 2013 wegens twijfels omtrent de financiële haalbaarheid.

Dit kortzichtige Duitse energiebeleid en in het zog ervan de EU, stelt tot op de dag van vandaag een groot geostrategisch probleem. Men zou van de EU op zijn minst een alternatief mogen verwachten.

Guillaume Erven een voormalig directeur van het Belgisch Interventie- en Restitutiebureau (BIRB) vertelde ons dat het landbouwbeleid van de EG en later EU onder meer voorzag om een strategische reserve aan landbouwproducten te hebben. In se niet verwonderlijk gelet op het feit dat de eerste Europese instellingen niet zo lang na het einde van WO II ontstonden. Hoe ver staan we nu niet af van een strategische aanpak van de energie in de EU?

Rusland had het project South Stream maar dat werd dan eveneens afgeblazen in 2014 wegens problemen met Bulgarije en de wederzijdse boycot van EU en Rusland. Maar deze pijpleiding loste in ieder geval niet de EU-afhankelijkheid van Rusland voor haar gas op.

Wederom kan men zich de vraag stellen of de EU wel enige toegevoegde waarde (eerder negatieve) heeft in het energiehuishouden van de respectieve deelstaten. Intern veel regelneverij maar op (extern) geostrategisch vlak het ene geklungel achter het andere, eerder een pijnleiding.

Strategische rol

Turkije speelt alleszins een belangrijke rol in de militaire verdediging van de NATO, dus ook voor de VSA een belangrijke partner. Zo is de Bosporus de enige toegangsweg van de Russische vloot uit de Zwarte Zee.

In het kader van de import van aardgas in de EU speelt Turkije eveneens een cruciale strategische rol in de aanvoer van aardgas uit andere streken dan Rusland. Echter de kaarten van de EU in dit geopolitiek pokerspel zijn niet al te bijster. De EU is in een veel zwakkere positie en kan in feite haar wil niet meer opleggen aan Turkije (mocht ze dat ooit hebben kunnen doen).

Turkije voelt zich beter in de BRICET ( acroniem uit de economie dat verwijst naar de landen Brazilië, Rusland, India en China, landen die zich in een vergelijkbaar stadium van economische ontwikkeling bevinden. ET staat voor Oost-Europa en Turkije), niet bepaald een prowesterse groep.

Koerden als wisselgeld

Desalniettemin ziet Turkije nog (strategisch) heil in het Nabucco project, maar voor wat hoort wat. In De Koerden: speelbal van Realpolitik werd de situatie van de Koerden uiteengezet. Het feit dat de steun aan de Koerden in realiteit een dode letter blijft, heeft veel te maken met de strategische rol die Turkije speelt.

Niet dat de EU veel kan doen, zelfs niet militair. Trouwens de meeste EU-landen zijn ook lid van de NAVO en de VSA willen zeker niet dat de NAVO uiteenvalt. Bovendien zijn de Turken op militair vlak niet te onderschatten. De Turkse krijgsmacht beschikt over meer dan 680.000 actieve militairen (kustwacht en gendarmerie meegeteld) en heeft nog eens 407.000 reservisten. De Turkse militairen kennen ook de NAVO strategie en de middelen van de Europese deelstaten.

Iran

Laten we ook deze speler op de aardgasmarkt niet vergeten. Iran heeft trouwens het noordelijke gedeelte van South Pars / North Dome Gas-Condensate field.

Op onderstaande kaart zien we de actuele gaspijplijnen in Iran. Oorspronkelijk was er de Persian pipeline. Het was de bedoeling om die naar Europa door te trekken (concurrent van Nabucco-lijn en South Stream), maar een Zwitserse firma moest afhaken wegens de VSA boycot tegen Iran. Het project - toch nuttig voor Europa - werd afgeblazen om reden van de buitenlandse politiek van de VSA. En de EU? Die stond erbij en keek ernaar.

Desalniettemin sloot Irak een contract af met Iran om aardgas te leveren. In juli 2015 werd een BOT (Build-Operate-Transfer) contract gesloten om IGAT-6 (Iran Gas Trunkline – 6) te voltooien tussen Asalouyeh en Khūzestān provincie voor verbruik in West-Iran en Irak.

Op 14 juli 2015 werd het Iran nuclear deal aangekondigd. Wat staat er in kleine lettertjes vermeld dat Assad aanbelangt?

Het kader van IGAT-6 is de Iran-Iraq-Syria pipeline (ofte Friendship Pipeline genaamd door de deelnemende landen of Islamic gas pipeline genaamd door sommige Europese landen). Dit is een alternatief voor de gewenste Qatar-Turkije aardgaspijplijn daar Syrië toch tegen de Qatar-Turkije pijplijn was omdat deze verbinding de belangen van zijn bondgenoot Rusland zou schaden (The Guardian, 30/8/2013). Vandaar dat Syrië wel voorstander is van de Friendship Pipeline. Het is daarom niet onbegrijpelijk dat Qatar niet zo gelukkig hiermee is. Een verandering van regime, of beter de val van Assad zou Qatar heel goed uitkomen en steunt om die reden de rebellen tegen Assad.

Evenwel klopt de redenering van Syrie hier niet. Europa zou ook van die Friendship Pipeline gebruik kunnen maken (via Nabucco). In feite is de Friendship Pipeline dus een concurrent van het Russische South Stream. Assad spreekt zichzelf tegen. Natuurlijk alle partijen zijn wel bevriend met Rusland, maar toch.

Maar er is meer. Iran is sjiitisch terwijl het Arabisch schiereiland soennitisch is. Het sjiitische Iran levert gas aan Irak met een sjiitische meerderheid en aan Syrië met een sjiiet-vriendelijke alawiet Assad. Het soennitische Qatar kan natuurlijk niet opboksen tegen het sjiitische Iran, tenzij Saoedi-Arabië zou meedoen, maar zo ver gaat de liefde niet. Qatar herbergt wel:

• een commando centrum van het Central Command (CENTCOM) van de U.S. Armed Forces,

• Al Udeid Air Base met

  • het hoofdkwartier van Head Command van de U.S. Air Force,

  • No. 83 Expeditionary Air Group van de Britse Royal Air Force, en

  • 379th Air Expeditionary Wing van de U.S. Air Force.

Het is dan ook meer dan waarschijnlijk dat Qatar hulp (in eender welke vorm) gevraagd heeft aan vooral de VSA om (als een tegenprestatie) ervoor te zorgen dat Assad verwijderd wordt. Rechtstreeks gaat moeilijk wegens de banden met Iran en de moeilijkheden in Irak.

Gas in Syrië

In Syrië zelf werd ook aardgas in de streek van Homs (grensstreek met Libanon) gevonden. Dit is heel dicht bij de haven van Tartus met een militaire haven geleased door Rusland. Tartus is net ten noorden van de grens met Libanon.

Het is voor Qatar en zijn Westerse bondgenoten uitgesloten dat deze haven als export voor LNG gebruikt wordt.

In datzelfde Homs komt ook de Arabische gaspijplijn toe (komende van Egypte).

De gaspijplijn komende van Qatar via Jordanië zou dus perfect kunnen omdat die met de Arabische gaspijplijn zou kunnen verbonden worden…

Besluit

Levensnoodzakelijke handel

Dit artikel over de gaspijplijnen is verre van volledig. Bovendien zijn de gaspijplijnen maar een deel van de complexe problematiek in de regio. Andere aspecten zijn onder meer water (zie onderstaande kaart), olie, religie, coalities, macht.

Maar dat de aanvoer van aardgas een belangrijk component is, staat als een paal boven water. Langs de ene kant hebben we de klanten als de EU die energie broodnodig hebben om haar samenleving draaiende te houden. Zonder die energie stuikt de beschaving zoals we die kennen fysisch in elkaar.

Langs de andere kant hebben we landen die grondstoffen hebben om die energie op te wekken. Je zou nog denken dat dit een puur economisch spel is, maar die landen hebben de inkomsten uit de olie en het aardgas nodig om in een dorre omgeving een comfortabel leven te leiden.

Het foefje van democratie

Het gaat hier dus om de verhandeling van zeer essentiële producten waarbij om te overleven een oorlog of een conflict logisch zijn. Het is dan ook hypocriet te stellen dat een dictator (in de ogen van het Westen) zijn bevolking uitbuit en dat indien er democratie zou komen, die bevolking het dan beter zou hebben. Het Westen met de VSA voorop steunt menig dictators indien dit het Westen goed uitkomt. Als het niet in het kraam van het Westen past, dan moet DE democratie in dit ander land ingevoerd worden.

De rest van de wereld weet dat, maar het foefje van democratie is er enkel om de eigen bevolking te sussen. De politiek zou er veel beter aan doen om klare wijn te schenken en door de bevolking te zeggen wat er op het spel staat.

Complexe wereld

Het hoeft geen betoog dat het Midden-Oosten een complexe regio is. Maar door de compressie van tijd (Informatie en Communicatie Technologie) en plaats (transport) is de ganse wereld een groot dorp geworden (globalisatie).

Hierdoor ontstaan er wisselwerkingen tussen die regio met de rest van de wereld. Indien het Westen acties wil ondernemen dan is het zeer moeilijk om de oorzaken en de gevolgen a priori te bepalen. Veelal is het niet duidelijk wat nu de juiste oorzaken en de respectieve gevolgen zijn (oorzaken zijn gevolgen, en vice versa). Echter de VSA en het Westen in het algemeen, denken nog steeds in termen van simpele en soms gecompliceerde oorzaken en gevolgen (lineair denken). Zo denkt men dat een actie onmiddellijk aanleiding tot een gewenste situatie geeft. In realiteit zet een actie in deze wereld verschillende systemen in gang of stoort het diverse systemen die bovendien elkaar beïnvloeden en dus een ganse kettingreactie veroorzaken.

Bovendien blinken vooral de VSA niet uit in het kennen van de lokale denkwijzen, gewoontes en gevoeligheden. Vietnam is hier een goed voorbeeld van.

Echter Assad en zijn bondgenoten hebben de situatie ook verkeerd ingeschat. Indien hij de Qatar-Turkije pijplijn had toegelaten dan zat hij op een gouden troon. Iran en Rusland kunnen ook hun aardgas kwijt aan onder meer India en China de meest in het oog springende groeipolen.

EU een zwakke speler

Uit dit alles blijkt dat de EU heel zwak staat. Het is economisch misschien dan wel een belangrijke handelspartner, maar door een gebrek aan een echt (federaal) politiek orgaan, kan het enkel economisch een vuist maken, en dan nog.

Militair gezien kan de EU niet dezelfde middelen als de VSA inzetten. Merendeel kan het via de individuele lidstaten en dan moet het nog in het politiek kraam van de lidstaat passen. Zoals in de diverse conflicten vastgesteld gaan de individuele lidstaten allianties met de VSA aan, of ze opereren in het kader van de NAVO (sterk gedomineerd door de VSA). Hierbij hopen ze dan ook (economisch) profijt uit te halen.

Kip of ei?

Is een ondermaats EU buitenlands en veiligheidsbeleid nu de oorzaak dat de EU geostrategisch niet kan meespelen? Of is het omdat de VSA met sommige lidstaten “buitenlandse acties” ondernemen dat er geen EU buitenlands en veiligheidsbeleid komt?

In ieder geval kan de EU zonder een sterk buitenlands en veiligheidsbeleid nooit geostrategisch een rol spelen. De EU kan problemen als de huidige vluchtelingenstroom niet oplossen, laat staan de veiligheid van de energievoorziening. (Zie Vluchtelingencrisis, een opportuniteit voor de EU en Ondergaan is ten onder gaan).