graveyard 2020Naar jaarlijkse traditie stellen we U ons eigenzinnig jaaroverzicht voor. Een beperkt overzicht maar er waren méér en belangrijker gebeurtenissen en evoluties dan Covid-19.

2020: Het Covid-19 jaar

 

2020 was een uitzonderlijk jaar. Een onbekend virus verspreidde zich razendsnel over de hele wereld. Enkele maanden later dreigde een ineenstorting van ons gezondheidssysteem. Het plotse verlies van de vele privileges van onze welvaartstaat kwam hard aan. Daar werd zo veel over geschreven en op tv getoond dat we in dit overzicht ons beperken tot enkele feiten die bepalend waren voor de wereldwijde gevolgen.

Vanuit Wuhan in China waar de epidemie werd vastgesteld[1] was er slechts één mogelijke actie om een pandemie te voorkomen: onmiddellijk de volledige regio hermetisch afsluiten en alle reizen van en naar Wuhan verbieden. Helaas kwam de beslissing te laat en begon Covid-19 aan een razendsnelle opmars.

In andere landen waar het virus zich verder verspreidde, besefte men het gevaar onvoldoende en waren de economische en individuele ‘verworvenheden’ belangrijker dan alerte en aangepaste maatregelen. Zelfs het testen en isoleren van toeristen die uit een gekende besmette zone kwamen, vond men niet nodig. Schuldig verzuim!

De meeste landen waren niet voorbereid op deze ‘oorlog’. België was een flagrant voorbeeld van onverantwoordelijk en kortzichtig beleid. Een eerste lockdown was daardoor onvermijdelijk. Nochtans bestond er een “RICHTLIJN INFECTIEZIEKTEBESTRIJDING VLAANDEREN – SARS (SEVERE ACUTE RESPIRATORY SYNDROME)” dat geschreven werd in 2019 door het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid.

De virologen werden politici en de politici verloren elke autoriteit. Het gebrek aan vertrouwen in onze politici werkte ook omgekeerd: omdat politici de bevolking niet vertrouwden werd het gezond verstand vervangen door veralgemeende maatregelen inclusief boetes die zorgden voor wrevel en een afkalvend maatschappelijk draagvlak.

De media zwengelden de angst onder de bevolking aan door elke dramatische situatie in andere landen dagelijks op de voorpagina te zetten. Het grootste, meest impressionante getal, met de dagelijkse besmettingen, werd er ongenuanceerd in gehamerd. Kritische vragen over de meetmethode en de bestrijdingsmaatregelen werden weggezet als een gebrek aan solidariteit. Het individueel denken moest wijken voor de oorlogslogica.

Politici negeren of beseffen onvoldoende dat het vergelijken van een gezondheidscrisis met een oorlog risico’s inhoudt.  ‘Oorlogssituaties’ brengen zowel het slechtste als het beste in de mens naar boven. Het geeft  ‘would be dictators’ een kans om zich te profileren, en de bange schapen vrezen anderen als potentiële ‘vijanden’. Het onderlinge wantrouwen werd voelbaar, soms zelfs zichtbaar. De maatschappelijke cohesie erodeerde verder toen bleek dat een ‘culturele minderheid’ om louter politieke redenen in bescherming werd genomen en politici veralgemeende disproportionele maatregelen namen die iedereen troffen.

Politieke lessen

Is een dictatoriaal ‘oorlogsbeleid’ de oplossing?

Wanneer beleidsverantwoordelijken focussen op één aspect, zoals nu de volksgezondheid, veroorzaken ze heel veel schade aan andere sectoren. Dat hebben we nu toch wel geleerd. Hele sectoren plat leggen zonder draagvlak is nefast en dus te beperken. Dat is enkel mogelijk door subsidiariteit in de besluitvorming. Ook dat is deel van een doordachte oorlogslogica waarbij erkend wordt dat de ‘commandanten te velde’ véél beter de situatie kunnen inschatten.

Twee voorbeelden:

- Erediensten ter gelegenheid van een bijzondere religieuze of sociale aangelegenheid, een sterfgeval, een huwelijk, … werden verboden zonder dat er gezond verstand aan te pas kwam. Ware het niet véél wijzer geweest om elke aanvraag lokaal te beoordelen op basis van de beschikbare ruimte, en de toepassingsmogelijkheden van de basisregels?

- Het is bekend dat een stervende heel veel belang hecht aan een ‘laatste ontmoeting’ met vrienden en niet enkel met zijn of haar naasten. Waarom dat verbieden, wanneer de palliatieve instelling het bezoek kan organiseren volgens de normen?

Wie is er beter geplaatst dan de verantwoordelijke de instelling, het  gemeentebestuur en de lokale politie om hierover te oordelen én te waken?

Oh ja, er zijn heel zeker onverantwoordelijken die moeten begeleid worden door mensen met gezond verstand. Het gaat bij de uitvoering niet om een gebrek aan wetenschappelijke kennis, wel over de toepassing van praktische maatregelen.

Hiërarchie in het beleid

Er ontbrak een hiërarchie in het coronabeleid. Concreet betekent subsidiariteit dat

alleen de maatregelen die op dat niveau noodzakelijk zijn, genomen worden en wat op een lager niveau kan, gedecentraliseerd wordt.

Bijvoorbeeld:
De EU is het best geplaatst om de regels voor de toegang tot het EU-grondgebied te bepalen en de mobiliteit tussen de lidstaten te regelen.

Het is aan de lidstaten om de mobiliteitsregels in hun land vast te leggen.

Lockdowns kunnen beperkt worden tot besmettingshaarden wanneer men zeer snel ingrijpt, en dus zijn de laagste niveaus (in Duitsland gebeurde dat op het niveau van ‘kantons’) het best geschikt om de verspreiding in de kiem te smoren. Hoe langer men wacht hoe groter de olievlek wordt en hoe hoger de beslissing moet genomen worden.

De gemeentebesturen zijn uiterst geschikt om te beslissen én te controleren welke activiteiten op een veilige manier kunnen en waar niet. Snelheid maar ook soepelheid dragen bij tot het verhogen van het draagvlak.

Het was voor de wetenschappers beter geweest om zich te beperken tot het opleggen van de noodzakelijke meetbare veiligheidsnormen en tot het monitoren van de epidemie, zonder ook nog de praktische maatregelen tot in het kleinste detail op te leggen. Men moet toch géén viroloog zijn om de ruimte te meten en op basis daarvan te bepalen hoeveel mensen in deze ruimte een of andere activiteit mogen uitvoeren!

In plaats van dagdagelijkse TV-praatjes te herhalen, hadden ze beter didactische films opgenomen met een  gevulgariseerde wetenschappelijke uitleg én aanschouwelijke handleidingen voor de opgelegde maatregelen. Hoe dikwijls zagen we beleidsverantwoordelijken zelf in beeld komen met een mondkapje dat 'aan de oren hing' en absoluut niet aansloot op het aangezicht. En waarom worden de kwetsbaren niet aangeraden of verplicht om beschermende mondkapjes type FFP2 te gebruiken zodat ze anderen maar ook zichzelf kunnen beschermen? Selectiviteit is óók subsidiariteit.

Leidde deze gezondheidscrisis tot meer solidariteit?

Dat is geen eenvoudige vraag. Wat we weten uit het verleden, is dat de solidariteit met veiligheidspersoneel, brandweer, politie en militairen slechts van korte duur is. Zal het nu ook zo zijn met onze solidariteit voor het medisch en verzorgend personeel, de openbare dienstverlening, … en zal de solidariteit verdwijnen samen met het wegebben van de angst?

Onlangs riep de regering op tot solidariteit onder het motto

Eén team, 11 miljoen Belgen

Dat is ongetwijfeld goed bedoeld, maar het wordt wél gezien als een politieke boodschap in een land als België, waar de verscheidenheid van de drie cultuurgemeenschappen én van de twee grootste regio’s de vraag om subsidiariteit nog verhoogt. Een gezondheidscrisis gebruiken voor partijpolitieke spelletjes is wel het laatste dat we nodig hebben.

Overigens is er iets bizars aan deze oproep, vermits tegelijk ook gepleit wordt voor een Europese aanpak.

Eén team, 450 miljoen Europeanen

Wat Europa én de natiestaten nagelaten hebben te doen, was het tijdelijk maar drastisch inperken van reizen van en naar het buitenland. Dan is het aangewezen om Europees eerst de buitenlandse reizen te regelen en later, indien nodig de interne verplaatsingen te beperken. Nu heet dat onmogelijk en dat wordt inderdaad erger naarmate men voor cruciale goederen en diensten afhankelijker wordt van de import. Dát is een belangrijke uitdaging voor de EU.

Tot zover de Covid-19 pandemie. Over naar andere belangrijke evoluties

 

De drie doodzonden van onze Westerse wereld

 

Doodzonde één

Een uitgeholde democratie, censuur en fake nieuws zijn de voedingsbodem voor de toenemende polarisatie

2020 was het jaar waarin de democratie verder onder druk kwam en zowel in Nederland als in België de uitvoerende macht ‘Keizer-koster-trekjes’ kreeg. De belangrijkste behoeder van de vrijheden, de media hebben in 2020 hun greep op de werkelijkheid nog verhoogd door éénzijdige journalistiek en zelfcensuur. Hét wapen bij uitstek van zowel het politiek ideologisch activisme als van de ‘constructieve journalistiek’ van de MSM, is het zich toe-eigenen van het alléénrecht om te oordelen over wat juist is en wat ‘Fake Nieuws’ is.  

Daarbij mag zéér beperkte eenzijdige kennis duidelijk geen belemmering zijn. Discussies worden dan heel absurd, zoals onlangs deze over de relatie tussen CO2 en de kostprijs van de energietransitie:

“Dat gaat inderdaad extreem veel kosten, maar wat wil je dan doen?”

“Ontkoppel de technologische vernieuwing en minder fossiele energievoorziening van de reductie-ambities voor CO2. Wat ga je doen met de jaarlijkse 210 Gton aan CO2-emissies afkomstig van bodemrespiratie en oceaanontgassing?

 “Die stelling is absurd, want die 210 Gton van de natuur, daar hebben wij niets mee te maken, geen verantwoordelijkheid over en daar kunnen we ook weinig aan veranderen…”

Wanneer een staatszender zoals de VRT zich kan permitteren om zich éénzijdig te laten informeren door opiniemakers en wetenschappers die hun maatschappelijke overtuiging delen, en anderen zelfs niet aan het woord laten, zijn ze deontologisch het rechte spoor bijster.

Wanneer dan ook nog de minister verantwoordelijk voor het mediabeleid beweert dat hij niets te zeggen heeft aan de VRT-redactie, maar vindt dat het wél zijn taak is om te bepalen wat de waarheid is en wat niet, dan is de democratie ver weg en een (ideologisch geïnspireerde) politiestaat heel dichtbij. Een minister van de Waarheid? En dan verbaasd zijn dat een weerbare maatschappij daartegen protesteert?

De minister vergeet dat de autonomie van een staatszender alleen maar aanvaardbaar is wanneer die ook objectief informeert, en dat doet de VRT al lang en al te dikwijls niet! Eerst objectiviteit eisen en erop toezien en pas dan autonomie toekennen is het antwoord op de huidige polariserende malaise.

 

Doodzonde twee

De putsch van de internationale organisaties en de ideologisch gestuurde globalisering van de economie

Wie de evolutie van de VN van nabij bestudeert, kan niet naast de ongelooflijke blow up kijken. Van een ‘Volkerenbond’ voor de handhaving van de vrede explodeerde de VN tot een gigantische organisatie die zowat elk aspect van het maatschappelijk leven van bovenuit controleert.

De beslissingen worden, met uitzondering van de Veiligheidsraad, genomen door de vertegenwoordigers van de 193 lidstaten. Concreet betekent dat wanneer over een voorstel moet gestemd worden, de goedkeuring van de meerderheid van de armere lidstaten nodig is. Dat zorgt ervoor dat de VN hét uitgelezen forum werd om de ongelijkheid tussen de lidstaten te milderen. Wie kan daar tegen zijn?

De Club van Rome heeft daartoe een goede voorzet gegeven.

Alleen de methode om tot meer gelijkheid te komen is niet meer democratisch.

De redenering begon met een foute aanname, dat de ongelijkheid van vandaag veroorzaakt werd door de rijke landen van weleer. De kolonisatie, de slavenhandel en het racisme zijn dé doodzonden uit het verleden en heden waarvoor deze landen nu moeten boeten.

Mocht het de fout van de kolonisatie geweest zijn, dan hadden deze ‘ontwikkelingslanden’ na de dekolonisatie met de zeer omvangrijke financiële steun van de ‘rijke landen’ al veel verder kunnen en moeten staan.

Een eerste deelconclusie is dat duurzame maatschappelijke vooruitgang niet mogelijk is via externe financiering. Enkel welvaart door (ondersteunde) eigen inzet is duurzaam én maatschappelijk stimulerend. Europa was voor de industrialisering evenmin welvarend. Of zijn we vergeten dat nauwelijks een eeuw geleden veel Vlamingen honger leden?

De slavenhandel was een schande waaraan niet enkel ‘Blanken’ zich schuldig maakten. Hoe maak je een dergelijke doodzonde goed? Geld lost niets op, dat leerden we hopelijk intussen al. Wat we ook horen te weten, is dat  de landen die indertijd hun sterkste krachten ‘verloren’ géén baat hebben bij een nieuwe exodus, ditmaal door emigratie. Is het niet schizofreen dat het precies progressieve krachten in onze landen zijn die deze leegloop steunen en zelfs stimuleren? Getuigt het niet van totaal misplaatst egoïsme wanneer ze zich daarbij beroepen op de noodzaak om onze eigen welvaart te kunnen behouden?

Emigratie is niet de oplossing om de landen van herkomst een toekomst te bieden, wel om de welvaart van de rijke landen te delen met méér mensen, migranten dus.

Een tweede deelconclusie is dat de ongelijkheid milderen via financiële injecties mislukte en we nu onterecht proberen de gelijkheid te bevorderen door de verarming van de ‘zelf verdiende welvaart’.  

Is racisme de oorzaak van de ongelijkheid? Hoe heeft Vlaanderen zich vanuit een misprijzende francofone omknelling losgeweekt en zich opgewerkt tot de meest welvarende regio van ons land? Het was de optelsom van de vele individuele inspanningen die Vlaanderen beter maakten. Dat is ook de enige remedie voor al wie slachtoffer is van verwerpelijk racisme. Vaak is de zogenaamde strijd tegen racisme het verdoezelen van het gebrek aan ambitie en van parasitair gedrag. Daarbij is de verantwoordelijkheid van de hele maatschappij en vooral de familie onmiskenbaar.

Migranten versus vluchtelingen

Voor alle duidelijkheid: het dooreenhaspelen van de begrippen vluchteling en migrant vind ik ronduit misdadig. Dat de VN nu poogt om de verschillen tussen beide categorieën uit te vlakken door ideologisch gestuurde ‘Marakesh-wetten die niet afdwingbaar zijn’, is géén bijdrage aan de oplossing van het probleem. Integendeel.

Overigens zal ook dat niet lukken, want er is een kaper op de kust: de aantoonbare collusie van big money en de globale politiek-maatschappelijke besluitvorming verergert de twee tot hiertoe vernoemde doodzonden.

Stel u even het volgende voor: u beschikt over vele miljarden waarmee u aan mecenaat wil doen én investeren in een netwerk van aanzien en economische invloed verwerven. Verkiest u dan te investeren in een organisatie die zo ver mogelijk van democratische controles staat, of liever in kleine entiteiten waar de besluitvorming nog transparant kan zijn? De keuze zal snel gemaakt zijn: De toenemende dominantie van de internationale organisaties vergemakkelijkt de invloed van ‘big money’ via een ondoorzichtige besluitvorming. Dat is precies wat nu aan het gebeuren is: de kapitaalkrachtige 0,5 % van de wereldbevolking heeft de macht gegrepen via deze uit de voegen gebarsten organisaties waarbij een diepgravende controle quasi onmogelijk is. Hooguit zou een onderzoek leiden tot enkele individuele zondebokken, zonder dat het structurele mismanagement en het gebrek aan transparantie beteugeld worden.

Gewoonlijk spreekt men over ‘too big to fail’ wanneer het over banken gaat, welnu, dat geldt nog véél meer voor internationale organisaties zoals de VN die zowat elk maatschappelijk domein hebben ingepalmd[2].

 

Doodzonde drie

Verslaving aan subsidies en schulden

Waar de twee voorgaande doodzonden een groot maatschappelijk belang hebben, is de derde hoofdzonde van een andere orde. Hier gaat het om (met een hoofdletter) individuele Machtshonger, Hebzucht, Hovaardigheid en een gebrek aan Democratische Waarden.

Ik wil hier niet uitgebreid op ingaan maar u wel een heel duidelijk beeld tonen:

Er was een tijd dat grote ondernemers ‘big money’ lange jaren hard moesten werken en zich heel veel moeite moesten getroosten om tot successen te komen. Waarbij ze heel veel risico’s namen waarvoor ze zelf financieel verantwoordelijk waren. Nu zijn er een pak ordinaire subsidieverslaafden die bereid zijn alles te doen en geen enkel risico meer moeten nemen. Denk maar aan de subsidies voor omvangrijke zonnepaneelparken die een gegarandeerde winstmarge opleveren; ‘een gemakkelijke winst’! De allergrootsten hebben zich wereldwijd georganiseerd in machtscenakels van waaruit ze de hele wereld domineren en zich nergens voor moeten rechtvaardigen. Oh ja, ze doen ook aan mecenaat … waarmee ze hún wereld willen redden, …

Er was een tijd dat wetenschappers nauwelijks zichtbaar waren maar wel prestaties leverden in de stilte van hun laboratoria en ontwikkelingsinstellingen. Dat er nog heel veel Nobelprijswinnaars waren die voor ze hun prijs kregen nauwelijks bekend waren. Nu zijn er academici die al gelauwerd worden als ze subsidies krijgen voor een project dat vooral het ego van de broodheer streelt en hun overleven garandeert; gemakkelijk verdiend geld. Ze zijn evenzeer als de ‘big finance’ subsidieverslaafd en durven nauwelijks nog opkomen voor hun wetenschappelijke onafhankelijkheid. En dan maar verbaasd zijn dat hun studenten delen in dezelfde neerwaartse trend! Het kan nog erger: de ‘kaltstellung’ van wetenschappers die zich niet conformeren naar de wetenschappelijke consensus was vroeger ondenkbaar. Nu zegt een academicus mij dat ik nog een beetje geduld moet hebben … tot hij gepensioneerd is. Wat vrijhavens voor onderzoek waren – de universiteiten – zijn broeihaarden geworden van activisten wiens studies er enkel op gericht zijn hun ideologische broodheren te voorzien van een wetenschappelijk aureool voor hun politieke beslissingen.

Er was een tijd (lang geleden) dat beleidsverantwoordelijken, politici én topambtenaren goede rentmeesters waren en het algemeen belang voor ogen hielden. Dat ze de tering naar de nering zetten en durfden de riem aan te halen. Dat er géén supra- en internationale organisaties waren waarachter ze zich konden verschuilen en verplicht waren om zelf de gepaste maatregelen te nemen. Een tijd dat ze schulden maakten én die ook aflosten of afgestraft werden. Nu gooien ze met geld dat er niet is, een drukkerij volstaat. Ze souperen de reserves van de goede jaren op en maken in mindere jaren torenhoge schulden om hun persoonlijke beloftes en ambities waar te maken. Meer zelfs, ze beweren daarmee de toekomst voor te bereiden terwijl ze in werkelijkheid de toekomst van de volgende generaties verkwanselen door zuurstof uit de economie weg te zuigen.

 

De wereld stond niet stil in 2020

Terwijl in onze landen alle aandacht ging naar de pandemie stond de wereld niet stil.

Een kleine greep uit wat nauwelijks aan bod kwam en ons toch zou moeten interesseren

Aan onze Europese grenzen

In Wit-Rusland is president Lukashenko rustig bezig om zijn land te zuiveren van ‘activisten’. Een bevriend correspondent die er woont stuurde mij deze analyse door waarin de auteur aangeeft hoe de EU Wit-Rusland kan helpen. Met één van de maatregelen heeft hij wel moeite: “Persoonlijk sta ik niet zo open voor de eerste maatregel die de analist suggereert: gemakkelijk verstrekken van visa aan mensen die het land willen verlaten. Dat is namelijk precies wat de baas hier wel ziet zitten: alle lastposten eruit en wie overblijft kan hij gemakkelijk onder de knoet houden. (…) De analyse van de positie van vele ambtenaren hier omtrent "the way ahead" is correct. Deze gaat evenwel niet op voor het gerechtelijke apparaat. Alle nog overblijvende openbare aanklagers, onderzoeksrechters en rechters zitten helemaal ‘in zijn zak’ en perverteren de wetgeving naar zijn wensen (m.a.w. er is geen wet meer). De lagere niveaus van de administraties beantwoorden wel aan die analyse.

Een andere analyse geeft een goed beeld van de economische situatie in het land. Tot zover de correspondent in Wit-Rusland. En zoals heel dikwijls het geval is: ook over Belarus zijn er verschillende zienswijzen.

Kan de EU iets doen?

Of deze volksopstand steun kreeg vanuit het Westen zou in het verlengde liggen van wat in Oekraïne gebeurde, maar dat de inlichtingendiensten van zowel de USA als Rusland er een rondje armworstelen uitvechten, lijkt méér dan waarschijnlijk.

De VN-veiligheidsraad zal ongetwijfeld botsen op een veto van Rusland. De naweeën van de Koude Oorlog en vooral de manier waarop die werd beëindigd zit nog steeds diep in het geheugen van de schaakspelers.

Turkije is geen loyale NAVO-bondgenoot maar was wél noodzakelijk voor de ‘containment’ indammingspolitiek; om de controle op de toegang van Rusland tot de buitenwereld te controleren en desnoods te blokkeren.

Het recente stoere anti-Turkse discours in de EU zal door Washington wel gemuilkorfd worden. De pauzeknop staat al een tijdje ingedrukt en daar zal niet direct verandering in komen.

Een bipolaire of een mondiale heerschappij?

Vergane glorie?

De USA zijn op de terugweg en daar zal ook de nieuwe president weinig kunnen aan veranderen. Ze zullen de wereld moeten delen met China en dat wordt een harde noot om te kraken. Zoals het er nu uitziet zit China in een dominante positie.

Terwijl wij hier de mond vol hebben van de vaccins die ons terug naar het normale leven moeten brengen, voert China een lonende economische buitenlandse politiek om ook in de toekomst de gewaardeerde maar ook graaiende partner te blijven van heel veel derdewereldlanden: ze zullen gratis vaccins bezorgen en zo de harten stelen van de bevolking. Iets waarin de USA nooit geslaagd zijn en waaraan de navelstaarders van de EU nog niet gedacht hebben.

Wanneer we zo kijken naar de wereld, dan wordt het helaas maar al te duidelijk dat Europa een randgeval is. Nog een duwtje en we vallen om, net zoals elke reus op lemen voeten ooit wel eens tegen de vlakte gaat. Dan hebben we gelukkig geen schulden meer, oef!

China als wereldleider en buffer tegen de anonieme putsch van de internationale kaping van de macht?

De keuze voor een internationale wereldorde kan voor de vermolmde Westerse democratieën een beter alternatief zijn dan een dominant China. Toch is dat laatste niet kansloos en niet noodzakelijk slechter.

China heeft twee troefkaarten: (1) ze hebben een leiding bestaande uit beta-academici die met kennis van zaken regeren, terwijl wij het moeten doen met politici die het vooral zéér goed kunnen uitleggen, maar al te dikwijls onvoldoende weten waarover de essentiële zaken gaan, zoals het energievraagstuk. (2) De collusie tussen kapitaal en politieke macht is in China geen troebele situatie, maar integendeel goed geregeld en de talrijke privébedrijven zijn er zelf verantwoordelijk voor hun welslagen. Mislukken is daar véél erger dan bij ons en toch bruist het land van ambitie.

Waarde lezers,

Voor de duidelijkheid heb ik niet geaarzeld om straffe taal te gebruiken. Ik wilde vóór alles duidelijk zijn in de overtuiging dat ons lezerspubliek de boodschap ook zo zal begrijpen en erover zal nadenken.

2020 was een crisisjaar en dat zijn de jaren waaruit we – alle ellende ten spijt - veel kunnen leren.

We hopen met onze bijdragen het democratisch debat te stimuleren en de weerbaarheid van onze lezers te versterken.

 

Laat uw naaste omgeving een intellectuele vrijhaven zijn

en een warm nest.

 

[1] China beweert dat het Covid-19-virus vroeger al buiten China werd vastgesteld. Dat doet echter niets af aan de vaststelling dat China te laat reageerde op de uitbraak in Wuhan waardoor het virus zich van daaruit kon verspreiden.

[2] UN Issues / Campaigns