Slechts over één zaak zijn voor- en tegenstanders het eens: de verkiezingscampagne was laag-bij-de-gronds. Maar over een veel belangrijker aspect, het programma van de kandidaten, werden we nauwelijks geïnformeerd. Een dwarse analyse.
Het partijpolitiek establishment ligt op apegapen
Dat de VS een verdeeld land is, kan en mag ons niet verbazen: dat was immers al zo bij de voorgaande verkiezingen (mv). Toen leek het nog (maar was het niet) een partijpolitieke kloof tussen democraten en republikeinen. Ditmaal werd duidelijk dat die kloof maatschappelijk veel dieper zit: tussen het volk en het establishment. Volksdemocratie versus de hegemonie van de ‘powers that be’. Dat leidde bij de gezagsgetrouwe redacties in de VS en Europa tot een verkrampte houding. Het kon niet waar zijn en dat was dan ook het leidmotief van elke uitzending en elk commentaar. Na de BREXIT was dit resultaat het tweede bewijs dat ‘populisme’ veel dichter staat bij het gezond boerenverstand dan het discours van een betweterige elite.
Die diepe kloof die dwars door onze maatschappij loopt (ook bij ons), werd op de avond van de verkiezing heel duidelijk in een debat dat op CNN te zien was. Er zaten drie mensen: een Clinton supporter: afgeborstelde zwarte jongeman, duidelijk ‘betere klasse’ met glimlach en al. Verder een dame als moderator; de vrouwelijke blanke versie van de Clinton supporter (gelift) en een Trump aanhangster: een dame op middelbare leeftijd, duidelijk volksvrouw met het bijbehorend ijzeren gezond verstand die gegarandeerd niet aan haar gezicht had laten sleutelen. Moeilijke gesprekspartner dus voor de twee ‘intellectuelen’. Ze hielden zich bezig met de – naar mijn gevoel niet zeer relevante vraag: “Kan een vrouw, na wat we Trump hoorden zeggen over vrouwen (ze hadden het bandje afgedraaid), nog op hem stemmen?” De volksvrouw vond van wel. “Kijk” zei ze “hij kandideert niet voor paus. Ik denk heel zeker niet dat hij een ideale man is. Maar ik denk dat dit land in grote problemen zit, en ik denk dat hij de juiste man is om die aan te pakken” Zoveel ‘wereldvreemdheid’ vloerde de twee ‘intellectuelen’ totaal. De pure ontzetting droop uit de ogen van de jonge man en de moderator sloeg haar handen voor het gezicht.
Als we maar met genoeg zijn …
We schreven reeds dat er in West-Europa – met België als voorbeeldige leerling - een vorm van sociaal weten opgeld maakt, waarbij waarnemingen en feiten worden geëvalueerd in functie van hun aantal aanhangers. Voor de verkiezingen in de VS was dat niet anders. Een ‘overgrote meerderheid’ was volgens dit collectief sociaal weten tégen Donald Trump en dus moest hij verliezen. Dat geloof werd aan diggelen geslagen en dat is de belangrijkste reden waarom de ontgoocheling achteraf zo groot is. Het sociaal weten werd gereduceerd tot misleidende vooringenomenheid en dat doet pijn, véél pijn.
Een gelijkaardige morele veroordeling waarbij het anti-establishment herleid wordt tot populisme, verduistert het debat. Terwijl de elite er alles aan doet om sommige (buitenlandse) minderheden te beschermen, klopt ze met een grote voorhamer op iedere afvallige medeburger omwille van zijn fout politiek/maatschappelijk geloof. Hun angst voor de democratie, telkens ze geconfronteerd worden met het boerenverstand van de gewone mensen, krijgt abnormale proporties en zorgt ervoor dat men zich steeds meer opsluit in het eigen groot gelijk. Als u mij om één voorbeeld zou vragen van verderfelijk populisme (het foutieve scheldwoord), dan zou ik denken aan alle politici die ter wille van hun kiezers geld rondstrooien dat er niet is. Tot een populist die de kas leeghaalde bij zijn afscheid verklaarde 'dat de kas leeg was'.
Tijdens de Amerikaanse voorverkiezingen konden de lezers van een Belgische krant (DS als ik mij niet vergis) zelf uittesten welke kandidaat hun voorkeur wegdroeg. Dat gebeurde enkel aan de hand van het programma van de kandidaten. We deden met een groepje mensen mee aan deze test en wat bleek: dat Trump en Sanders veel beter scoorden dan alle andere kandidaten. Hillary Clinton was zelfs niet te bespeuren in de uitslag. Het was dan ook voor ons, waaronder de dwarsliggers, niet zo verwonderlijk dat Trump de nominatie haalde en vervolgens ook Clinton versloeg. Wil dat nu zeggen dat we fans zijn van Trump? Neen, maar deze verkiezing biedt wel de kans om het (partij)politiek systeem grondig te evalueren. Wat we denken over Trump kan u lezen in Trump is Troef.
Is dit de overwinning van de onwetendheid?
Dat Donald Trump zelfs maar in aanmerking komt om president te worden van de VS sloeg de verzamelde elite met verstomming. Hoe dom kunnen die Amerikanen zijn!
Nieuwsanker van de VRT, Wim De Vilder in het nieuws van zeven (9/11) stelde volgende suggestieve vraag aan ‘Amerika-watcher’ Bjorn Soenens: Is dit de overwinning van de onwetendheid? Ik huiver alvast wanneer ik denk aan het alternatief dat De Vilder en de partijpolitieke klasse wél graag zouden willen: een kleine groep zelfverklaarde democraten die zelf bepalen wie zijn stem mag uitbrengen. Ik huiver nog meer wanneer ik dan denk hoe deze elite uit eigenbelang hiervan misbruik zal maken, net zoals nu reeds in België de politieke partijen zelf mogen beslissen hoe rijk ze willen zijn.
In De Standaard (10/11) staat op de voorpagina de foto van Donald Trump en één zinnetje: De uppercut uit de onderbuik. Waarbij de daders van die uppercut uiteraard de kiezers zijn die voor Trump stemden. Meer dan zestig miljoen Amerikanen reduceren tot domme mensen die enkel hun buikgevoel volgden is ongehoord en verdient enkel misprijzen. Maar we begrijpen de angsten wel die leven bij al wie niet gewoon is om ongelijk te krijgen. Het kán toch niet dat al die deskundigen verkeerd zijn en het plebs – de blanke werkman, de coiffeuse en de trucker, jongeren, latino’s en zelfs grijsaards - een afwijkende mening kunnen en mogen hebben.
De aversie voor Trump speelde ook Amerikaanse journalisten parten. Virginia Trioli, presentatrice bij ABC News, die dacht dat haar microfoon uitgeschakeld was, vertolkte haar mening over de Amerikanen die op Trump stemden: ‘Ze zouden een IQ-test moeten ondergaan.’ Diverse media contacteerden ABC News, maar daar bleef een reactie uit. ‘Er is niets toe te voegen’, klonk het.
Inderdaad, daar valt niets aan toe te voegen, maar wanneer een dwarsligger zoiets hoort dan heeft hij wel een vraag: hoe vooringenomen kan en mag een journalist zijn? Zo iemand ontsla je toch op staande voet wegens onbekwaam om de bevolking op een correcte manier te informeren? Dat zal vanzelfsprekend nooit gebeuren want vooringenomenheid is de norm geworden, geen professionele fout.
De aangehaalde voorbeelden bewijzen dat er inderdaad onwetendheid is, zoals VRT nieuwsanker De Vilder het benoemde. Alleen vergist hij zich van personen: niet de kiezers van Trump zijn onwetend, maar wij, het eenzijdig geïnformeerde publiek. En daar zijn onder meer de VRT met De Vilder, Bjorn Soenens en Co voor verantwoordelijk.
Journalist Paul Mulshine van de New Jersey krant The Star Ledger voorspelde als uitzondering (maar niet als enige) precies wat er gebeurde. Hij eindigt zijn analyse met volgende uitspraak over die onwetendheid (vrije vertaling):
‘Voor een reden die mij niet duidelijk is, catalogeerden andere journalisten de nogal simplistische uitspraken van Trump als een bewijs dat hij niet wist waarover hij sprak. En sommigen wisten inderdaad niet waarover hij sprak. Maar het was Trump niet.’
Trump is een moderne fascist
'Trump is een grote fascist. Zet dat maar in kapitalen in uw blad', zo vroeg Rob Riemen (universiteit Tilburg) aan de redactie van Knack. Waar hij aan toevoegde: Met de verkiezing van Donald Trump is ook Amerika in de greep van wat niets anders is dan hedendaags fascisme.’
Een dwarsligger reageerde op dit artikel als volgt:
Ik vraag om even te kijken naar de definitie van fascisme: gepolitiseerde opstand. Schreef Hannah Arendt ( die door Riemen nergens vermeld wordt) niet lovend op de revolutie - niet de Franse, maar de Amerikaanse? Voor haar is een volk dat in opstand komt een model van een politiek bewust volk. Op een politiek bewust volk de termen massamens en rancuneus plakken, vind ik beledigend. Dat die revolterende mensen niet met Plato en Nietzsche staan de zwaaien, doet niets af van de kwaliteit van hun politiek bewustzijn en dus van hun wil tot democratisch denken.
Sylvain de Bleeckere schrijft dat de basisvoorwaarde voor een democratie de wil is om het lot van het geheel tot het zijne te maken. Dat is wat de revolterende mensen van Arendt dus doen. Daarom kun je niet zomaar alle hedendaagse opstandigheid gelijkstellen met fascisme of met opstandigheid van rancuneuze massamensen. Daar komt nog bij dat de sociologische samenstelling van de bevolking vandaag de dag totaal anders is dan in de jaren voor de oorlog. Tegenwoordig lopen er in Vlaanderen honderdduizenden hooggeschoolden rond. Dat element afdoen door ze "halfgeschoold" te noemen omdat ze niet met Plato en Thomas Mann bezig zijn, is... ja, hoe moet ik dat gedrag kwalificeren?? Het is gewoon niet waar dat de meeste mensen, zoals Riemen stelt, zich niet door waarden laten leiden. Mensen rondom mij doen dat alleszins wel, maar de maatschappelijke omstandigheden maken het de hedendaagse mens niet gemakkelijk.
Knack hoofdredacteur Bert Bultinck kon zijn aversie evenmin wegsteken : 'Trump is een woeste narcist met een losgeslagen libido. Een beetje buurtwerking zal niet volstaan'. En verder: De verkiezing van Donald Trump is een crisis van de democratie. Een nederlaag voor de beschaving. Sinds het harde ontwaken vorige week woensdag wentelt de spraakmakende linkerzijde zich, zoals gewoonlijk na verlies, in narcistisch masochisme. 'We hebben niet genoeg naar de gewone man geluisterd', 'we moeten uit onze luchtbel stappen', 'het is de schuld van de media'. Zelfs wanneer linkse intellectuelen knock-out op het canvas liggen, denken ze nog dat de hele wereld rond hun navel draait.
Daar hebben we als dwarsliggers twee bedenkingen bij. Wie zoals Riemen spreekt over anderen als ‘verkeerde mensen’, zou daarvoor ernstige argumenten moeten hebben, zo niet zich verontschuldigen. En wanneer een hoofdredacteur met een links (communistisch) imago, die de linkse intellectuelen altijd publicatieruimte gaf, na de nederlaag van Clinton begint te schelden op zijn eigen linkse medestanders, zegt hij eigenlijk dat de ‘populisten’ gelijk hebben wanneer ze hun buik vol hebben van die elite. Hij beseft niet eens dat door Trump de grond in te boren, hij daarmee ook de diepte van de afkeer van het volk voor deze weggezette elite benadrukt.
Wat nu?
Als dwarsliggers, gebeten om te weten, zou dit de kortste rubriek moeten zijn, want WE WETEN HET NIET.
Wat ons wel bezig houdt en misschien wel de grootste uitdaging zal zijn voor de 'president-elect' is of hij zonder politieke voorgeschiedenis en na een verkiezing zonder de steun van zijn partij, er zal in slagen om aan te tonen dat politieke partijen niet nodig zijn om een land te leiden. Hij zou dus wel eens vanuit die hoek - ook van de republikeinen - zeer zware tegenstand kunnen krijgen. Een strijd waarin het algemeen belang opbieuw het grootste slachtoffer zal zijn.
Een bedenking: Trump denkt blijkbaar dat hij thuis meer dan voldoende problemen aan te pakken heeft en dat die nu maar eens prioriteit moeten krijgen. De wereld gaat het dus even zonder de Amerikaanse wijkagent moeten doen. En het is helemaal niet slecht dat we nu in het Witte Huis iemand zullen hebben die niet bij iedere nieuwe terreuraanslag de mantra “Het is niet de islam” prevelt.
Wat we willen en zinvol vinden is een vraagteken plaatsen bij bepaalde uitspraken die vooral gewicht krijgen door de persoon die ze uitspreekt.
Buitenlands beleid
Een normaal mens zou denken dat ten minste de kwaliteitskranten zouden vol staan met commentaar op de programma’s van de beide kandidaten. Quid non. Wat daarbij opviel? Dat de criticasters van Trump eigenlijk zijn buitenlands beleid zouden moeten steunen (minder interventionisme) gezien hun kritiek op het verguisde beleid van de VS in de voorbije decennia. Anderzijds moet de woede groot zijn bij de klimaatalarmisten, nu met Trump een klimaatscepticus het hoogste ambt in de ‘vrije wereld’ bekleed.
De Rode Knop
De president van de VS heeft vooral macht wanneer het over internationale zaken en defensie gaat. Sommige politici zoals Herman Van Rompuy zijn bevreesd dat er nu een ‘Trump aan de nucleaire knoppen zit'. Dergelijke uitspraak van een rustig man kan veel mensen angstig maken. Alleen moeten we voor ogen houden dat dit geen weten is maar een vermoeden. Over angst kennen we het gezegde dat het een slechte raadgever is. Sommigen beweren dat populisme drijft op angst en dat zouden we dus beter niet doen. Van Rompuy gaat daarenboven voorbij aan het buitenlands programma van Trump.
Co Colijn van het Nederlandse Clingendael Instituut scheef hierover het volgende: De eerlijkheid gebiedt te erkennen dat Donald Trump een jaar geleden, op 15 december, voorzichtig was en ‘the nuclear problem’ het enige en grootste noemde waar Amerika mee te kampen had. Twee weken eerder had hij gezegd dat hij Amerika met gewone wapens zó sterk zou maken dat de nucleaire optie niet nodig was, en op 28 april van dit jaar beloofde hij dat hij de laatste was om het atoomwapen te gebruiken, maar dat ook weer niet uitsloot. En verder: Het griezelscenario volgt echter het tweede, zogenoemde Launch On Warning-script: wat doet Trump als Poetin een verrassingsaanval pleegt met Russische raketten, die binnen dertig minuten grote delen van de VS zal treffen, inclusief de lanceerinstallaties van de atoomraketten van Amerika zelf? Als hij beslist tot een tegenaanval om de Russen nog voor te zijn, resten Trump daartoe nog 15 minuten.
Eén bedenking: Wanneer Rusland een nucleaire verrassingsaanval uitvoerde, lijkt het mij niet meer relevant wie dan aan de Amerikaanse knoppen zit. Precies omdat Poetin weet dat hij geen enkele keuze laat, zal hij meer dan twee keer nadenken vooraleer zo te handelen. Daarom ook dat geen enkele staat met nucleaire wapens ooit kan verklaren dat deze wapens nooit zullen gebruikt worden. Voor alle duidelijkheid: de dwarsliggers hebben daarover een duidelijke mening: ban alle nucleaire wapens, liever vandaag dan morgen!
Zijn goede relaties van de VS met Rusland een nadeel voor Europa?
De spanningen tussen Rusland en de VS (met in zijn zog de EU) zijn tijdens de tweede ambtsperiode van Obama ten gevolge van de Oekraïne kwestie, fel toegenomen. Waarom de VS zo agressief reageert ten aanzien van Rusland en veel minder tegen China (dat de Zuid Chinese zee compleet aan het inpalmen is) is mij nooit duidelijk geworden. Of toch, Rusland is te zwak om een echte bedreiging te vormen en dus veel geschikter voor de VS om een vuist maken. Om zich nog eens te profileren als een grootmacht en de standaard van het moreel leiderschap. Omdat de VS weet dat ze nu al te zwak is om het Chinese imperialisme te kunnen tegenhouden. Een correcte samenwerking van de VS (en dus ook de NAVO) met Rusland lijkt mij daarom géén nadeel maar eerder een voordeel. Nu Trump aanstuurt op betere relaties met Rusland, zou de dreiging kunnen afnemen en kunnen de sancties die vooral Europa treffen herbekeken worden.
Wie een reden zoekt voor de koerswisseling van Trump inzake Rusland, ziehier mijn mening: Trump denkt dat het grootste gevaar voor de VS hegemonie niet uit Rusland komt maar uit China. China voert al decennialang een economische veroveringstocht en beschikt via zijn economische macht over een netwerk van ‘vazal’ staten die in geval van een gewapend conflict mee de dupe zullen zijn wanneer ze kiezen voor de VS. In deze geostrategisch visie is het daarom voor de VS uiterst belangrijk om Rusland niet in het kamp van China te drijven. Integendeel, de VS heeft Rusland nodig als bondgenoot (meer zelfs dan het verzwakte Europa) wanneer het tot een clash komt met China. Vergeten we daarbij niet dat een bipolaire wereld zoals we die gekend hebben in de vorige eeuw veel stabieler is dan een wereld waar verschillende semi- of would be grootmachten de hele boel verzieken door uitzichtloze regionale conflicten. Daar zal Trump, wellicht in samenwerking met Rusland wel met hardere hand optreden.
Overigens wist onze correspondent in China ons te melden dat de Chinezen veel genuanceerder reageerden op de overwinning van Trump. De reden daarvoor is te vinden bij de media. ‘In China heb je geen “embedded” media. Dat mag op het eerste zicht vreemd lijken, maar vergelijk maar eens hoe de interactie tussen journalisten hier is t.o.v. in China. Blijkbaar hebben in China zowel de politiek als de media heel goed begrepen dat “embedded journalism” de politiek besmet. Ze hebben daar een 10 tal jaar geleden beslist dat, om beter te weten wat de burger wil, er een zeer groot aantal opiniepeilingen moet uitgevoerd worden. Twee weken geleden heeft Xi Jinping de nationale en lokale besturen aangespoord om het aantal opiniepeilingen te vertienvoudigen, over allerlei kleine en grote dingen. En er nog veel sneller gevolg aan te geven.’ En zeggen dat in onze zo geprezen ‘democratie’ peilingen gezien worden als een inbreuk op het democratisch verloop van de verkiezingen.
Een nieuwe koude oorlog?
Is de NAVO wel het beste instrument om met Rusland samen te werken? Komt er een nieuwe koude oorlog, zoals sommigen volhouden en waar vooral de Amerikaanse wapenindustrie veel geld aan verdient? (terzijde, Lockheed Martin bouwer van de F35, ontvang jaarlijks zo’n 25 miljard dollar van het Pentagon).
Dat is alvast een mening die niet gedeeld wordt door een gewezen Nederlandse ambassadeur te Moskou die hierover een artikel schreef ‘Koud, maar geen oorlog’, onder zijn ‘nom de plume’ J. C. Reynaard. Een uittreksel: ‘Allemaal als gevolg van ernstig veronachtzaamde internationale ontwikkelingen in de afgelopen 15 jaar. Rusland heeft zich immers in die tijd, na het verval van zijn super-status in de jaren negentig, politiek opnieuw gestructureerd en herbewapend. Besloten om zich in te zetten voor het behoud van een exclusieve, strategische periferie aan zijn grenzen en voor het herwinnen van een gedeelde machtspositie met de Verenigde Staten, en op termijn met China. Dat heeft tot gewapende Russische agressie geleid in Georgië, in de Krim en Oekraïne, en in Syrië. Tot gebarentaal met raketten en militaire oefeningen langs de grens waar Rusland op de NAVO stuit. En tot verbaal geweld. (…) De westelijke reacties zijn behoudend geweest: sancties, protesten, wat opwaardering van lang verwaarloosde militaire paraatheid en onderhandelingen her en der. Dat zijn geen daden die in de verste verte lijken op een robuust beleid van beteugeling - van ‘containment’ - de voormalige basis van al het westelijk handelen tegenover de Sovjet-Unie. Begrijpelijk, omdat de wederzijdse afhankelijkheid van Rusland en de rest van Europa, tussen Washington en Moskou groot is geworden. Rusland kan voor zijn kwakkelende economie niet zonder zijn export van grondstoffen en Europa niet zonder zijn aardgas. Washington kan niet zonder de medewerking van Moskou om zijn noodlottige betrokkenheid in het Midden-Oosten te klaren en omgekeerd heeft Rusland het alom aanwezige Amerika nodig om weer een volwaardige plaats aan de top te kunnen innemen. De wereld van nu is in staat van ombouw. Te labiel voor duidelijke scheidslijnen.’
Tot slot
Van wellicht nog diepere betekenis dan dat alles is het feit dat nu het eerste schot in de contrarevolutie gevallen is. Jawel, in de jaren 60 is een revolutie begonnen die onze westerse wereld stilaan in haar wurggreep begint te krijgen. We zijn inderdaad verdeeld in twee onverzoenlijke kampen. Dat is misschien niet zo heel duidelijk omdat één der kampen, noemen we ze de ‘conservatieven’, zich verbazend stil en terughoudend gedraagt. Het andere kamp is zo luid dat we zouden kunnen denken dat ze alleen zijn. Maar ze zijn niet alleen: ze hebben net de belangrijkste verkiezing in de wereld verloren.
En wat denkt u, waarde lezer, van deze dwarse gedachte:
Ik denk dat we aan die kanteling zoveel mogelijk moeten bijdragen. We kunnen dat doen door de feiten bij naam te noemen, ook al schrikken sommigen daarvan. Mensen moeten afleren te schrikken voor de realiteit, om vervolgens hun eigen schrik te ontlopen door de realiteit te ontkennen. We moeten die schrik voluit ondergaan om ze te kunnen overwinnen.
Uw dwarsliggers
Gebeten om te weten
