From Buffer to Frontier: Ukraine and the EU
: In zijn interessante bijdrage schrijft Prof. dr. Sven Biscop onder meer: “In juni 2022 heeft de Europese Unie het statuut van kandidaat-lidstaat toegekend ('granted') aan Oekraïne.
Auteur Prof. dr. Sven Biscop, UGent is reeds enige tijd actief in het Egmont Instituut als Member of the Executive Academic Board of the European Security and Defence College (ESDC).
In zijn interessante bijdrage met als titel “From Buffer to Frontier: Oekraïne en de EU” schrijft hij onder meer: “In juni 2022 heeft de Europese Unie het statuut van kandidaat-lidstaat toegekend ('granted') aan Oekraïne. Een sterk politiek statement, dat in Kiev als zodanig werd verwelkomd. Maar voor een land in oorlog, volstaan symbolen niet. Het accepteren van een buurland dat wordt aangevallen als kandidaat voor het lidmaatschap betekent dat men meer verantwoordelijkheid aanvaardt voor de overleving van dat buurland. Oekraïne was een bufferstaat; het is een grensstaat geworden. De EU moet eindelijk met een algemeen plan voor militaire steun aan Oekraïne op de lange termijn komen, waarbij zij geleidelijk de belangrijkste inspanning van de Verenigde Staten overneemt. Na een jaar oorlog is de tijd van versnipperde beslissingen (een dozijn tanks... nu, nog een dozijn over een maand) allang voorbij.”
Geostrategische dromen
Volgens de auteur betekent de toekenning van het statuut van kandidaat-lid ook dat Oekraïne deel uitmaakt van de ‘veiligheidsarchitectuur’ van de EU. Dat lijkt mij nogal voorbarig vermits hijzelf spreekt over de symboolwaarde van deze ‘toekenning’. Overigens hoorden we ook uitspraken dat een staat in oorlog geen lid kan worden en dat er voor Oekraïne nog een lange weg is af te leggen vooraleer het zal voldoen aan de voorwaarden verbonden aan een lidmaatschap. Turkije weet er alvast over mee te spreken.
Het ontbreekt de auteur evenmin aan voluntarisme wanneer hij vindt dat de EU ‘geleidelijk’ de verdere militaire steun moet leveren in plaats van de VS. Dat zal dan wel héél geleidelijk moeten gebeuren en betekent dat men uitgaat van een langdurige oorlog (of een bevroren conflict) zonder duidelijke overwinnaar.
NAVO of EU
Ik las weinig over het dominante politiek leiderschap van de VS, terwijl het toch de VS was die in 2008 besliste dat Oekraïne lid moest worden van de NAVO.
Men onderschatte al te gemakkelijk dat Rusland bij verschillende gelegenheden de EU waarschuwde voor een NAVO-uitbreiding met Oekraïne. In die periode waarschuwden alle ambassadeurs van de EU-lidstaten in Moskou hun regering voor de Russische reactie. Hebben onze regeringen het belang van Oekraïne voor Rusland onderschat? Ongetwijfeld, al horen we nu – veel te laat - autoriteiten getuigen over ‘Rusland dat zonder Oekraïne gedegradeerd wordt tot een regionale in plaats van een mondiale speler’.
Tijdens ons gesprek aan de koffietafel met ambassadeur Mark Geleyn, was hij van mening dat EU-lidmaatschap van Oekraïne voor Rusland nog erger is dan NAVO-lidmaatschap. Dat wil ik niet betwisten, maar ik weet uit de vele gesprekken met mijn collega’s defensieattaché in Wenen ook dat voor de Warschau Pakt landen het NAVO-lidmaatschap véél belangrijker was dan het EU-lidmaatschap. De steun van de VS bewijst alvast dat ook voor hen de NAVO belangrijker is dan de EU. Ik blijf daarom denken dat voor Rusland het belang voor zijn status bij verlies van Oekraïne én het veiligheidsaspect veel belangrijker zijn dan wij bereid zijn te (h)erkennen en te aanvaarden. Vergeten we ook niet dat de mogelijkheid voor een NAVO-lidmaatschap (2008) er kwam VOOR dat er sprake was van een toenadering tot de EU (2014, associatieverdrag). Dat de Baltische staten (die geen veiligheidsprobleem stellen voor Rusland) zonder inmenging lid konden worden van de NAVO en EU, ondersteunt deze stelling.
Toen in 1955 de Russische bezetting van een deel van Oostenrijk eindigde was de afspraak dat Oostenrijk géén lid zou worden van de NAVO. Intussen houdt Oostenrijk zich aan deze belofte, maar werd het wel lid van de EU en het heeft in mei 1989 een belangrijke rol gespeeld door het IJzeren Gordijn met Hongarije te openen (Berlijn volgde pas in november 1989).
Onze diagnose samengevat
Poetin omgeven door ‘hardliners’ mag niet verliezen en zijn vervanging zal heel waarschijnlijk geen versoepeling brengen. Dat verkondigde recent ook president Marcon. Het revanchisme na een eventuele nederlaag zal resulteren in een nieuwe Koude Oorlog waar vooral het Militair Industrieel Complex (MIC) mee gediend is.
Zelensky omgeven door ‘hardliners’ die dromen van een homogeen Oekraïne mag niet verliezen. Deze hardliners negeren de acht jaar burgeroorlog die tekenend is voor hun NIET-homogene vaderland. Hij riskeert wel zijn hand te overspelen.
De VS riskeert zelf verliezer te worden in eigen land door de hoge eisen van Zelensky in te willigen (zie link naar artikel hierover). Ze zullen wellicht op een bepaald moment hun steun afbouwen. Er staat een veel belangrijker partijtje worstelen met China op de agenda. De interne problemen tonen aan dat de VS-hegemonie berust op wapengeweld en niet op morele gronden.
De EU met vooral de groep Midden-Europese landen wordt de nieuwe vijand voor Rusland. Een Koude Oorlog zonder steun van de VS wenkt. De logica zal uitwijzen dat een geloofwaardige EU-veiligheidsstrategie nood heeft aan een eigen nucleaire afschrikkingscapaciteit … en wat doet een verarmd Duitsland nu het afgesneden is van de goedkope energiebevoorrading uit Rusland?
De vrede is ver weg. Hopelijk komt er een duurzame vrede en blijft Oekraïne een ‘bevroren’ conflict, zoals tussen Noord en Zuid Korea, bespaard.
Na zo veel onschuldige doden en vernieling zou het pijnlijk zijn voor Oekraïne om tot een vergelijk te komen dat nauwelijks verschilt van de akkoorden van Minsk (die de oorlog hadden kunnen voorkomen).
