Werd het aanbestedingsdossier op maat geschreven van het Amerikaanse vliegtuig F-35A van Lockheed Martin zoals Boeing beweerde toen het zich terugtrok uit de competitie?
Was de Gripen E van Saab niet meer dan een ‘schijn'-kandidaat die doelbewust tot opgave werd gedwongen?
Wie het Request for Governmental Proposal (RfGP) aandachtig las zal in elk geval ernstige bedenkingen hebben.
Analyse van het Request for Governmental Proposal
We schreven reeds dat het opstellen van een bestek/lastenboek een of andere kandidaat kan bevoordelen (lees hier) en dat dit zelfs niet ongebruikelijk is vanuit het standpunt van de gebruiker. Laat het duidelijk zijn dat de Luchtmacht-specialisten die aan de vervanging van de F-16 al meer dan tien jaar werken, lang vooraleer ze de eerste letter van het RfGP aan het papier toevertrouwden, wisten wat hun voorkeur was en welk vliegtuig eventueel niet in aanmerking mocht komen.
Eveneens belangrijk om weten, is dat de militair-technische beoordeling van de voorstellen op basis van de RfGP nauwelijks speling toelaat, en de specialisten die het document opstelden de uitslag al kennen, tenminste wanneer die evaluatie op een correcte manier wordt uitgevoerd. En voor alle duidelijkheid er is géén enkele concrete aanwijzing dat dit niet het geval zou zijn.
Vooraleer dieper in te gaan op deze aspecten willen we de lezers vragen om enkele cruciale elementen voor ogen te houden bij het lezen van deze bijdrage.
- Ere wie ere toekomt: Dat defensieminister Steven Vandeput het RfGP online zette, is lovenswaardig. Dat de politici (ook van zijn partij) die bevoegd zijn voor de parlementaire controle, toegaven dat het veel te complex was om erover te kunnen oordelen, zorgde ervoor dat de goedbedoelde transparantie verloren ging.
- Het RfGP moet de afspiegeling zijn van de politieke doelstellingen en de keuze van het ‘beste' vliegtuig moet in eerste instantie aan die politieke ambities voldoen. Een uiterst belangrijk onderdeel van die politieke ambities is de strategische samenwerking waarbinnen we onze nationale defensie wil inbedden. Hier dus de keuze tussen Europa of Amerika. De militaire operationele samenwerking waar Defensie veel belang hecht, komt pas als derde ondergeschikte keuze aan bod.
Waarom de Luchtmacht kiest voor de F-35A
Onlangs was er een politieke rel in Duitsland toen Luchtmachtautoriteiten publiekelijk hun voorkeur uitspraken voor de F-35A. Ze werden teruggefloten door de regering die meteen haar voorkeur liet blijken voor de Eurofighter Typhoon, waar ook de Duitse industrie aan meewerkt. Of Duitsland nu nog een competitie zal organiseren is zeer de vraag. En dat hoeft ook niet. Elk land kan vrij zijn keuze maken. In België heeft de defensieminister zich nooit gekeerd tégen de voorkeur van de Luchtmacht, integendeel veel elementen wijzen erop dat hij deze oplossing genegen is.
De voorkeur van de Luchtmacht vindt zijn oorsprong in de goede ervaringen met de aankoop van de F-16, gebouwd door General Dynamics – en niet door Lockheed Martin die pas veel later de F-16 overnam van de oorspronkelijke bouwer. Alleen zijn de F-16 en de F-35A twee totaal verschillende vliegtuigen en wie durft de problemen waarmee de F-35 vandaag kampt vergelijken met de ‘kinderziektes' van de F-16 is niet objectief. Dat precies Kolonel Van Pee, die vrantwoordelijk is voor het dossier vervanging F-16, tijdens een uiteenzetting voor de Commissie defensie de problemen van de F-35A relativeerde 'ze hebben allemaal kinderziektes' wijst op vooringenomenheid.
Er is echter een tweede reden voor de sympathie van de Legertop voor de Amerikaanse militaire gemeenschap, namelijk de systematische beïnvloeding van bevriende militaire autoriteiten door het Pentagon. Tijdens mijn periode als defensieattaché had ik daarover een lang gesprek met mijn Amerikaanse collega, die vertelde dat het één van de taken is van een VS-defensieattaché om in de bevriende landen de ‘toekomstige generaals' te detecteren en om deze aan te bevelen voor diverse samenwerkingsmogelijkheden (uitwisselingen, cursussen in de VS, …). Dat het ook gebeurde in België, kon ik zelf vaststellen toen ik het bezoek kreeg van de ‘US Army Attaché' met de vraag of ik XXX kende en of hij kans maakte op promotie. Het volstaat trouwens om de lijst te overlopen van de hoger officieren en generaals om daar een zicht op te hebben. Vooral de Luchtmacht interesseerde de Amerikanen om evidente redenen. En het aantal Luchtmachtofficieren die in Amerika een interessante cursus volgden, soms met familie, zullen mij niet tegenspreken als ik zeg dat ze genoten hebben van de Amerikaanse gastvrijheid. En dan zijn er nog de ‘cowboyverhalen' van Belgische en Nederlandse piloten die een of andere stunt uithaalden in de VS, zoals rakelings over de Grand Canyon of een ander natuurpark scheuren, zonder dat daar moeilijk werd over gedaan …
Een heel ander verhaal zal je horen van officieren die in Frankrijk een cursus volgden en behandeld werden met de spreekwoordelijke Franse arrogantie en soms als ‘petit belge' in de categorie deelnemers van de ‘oude kolonies' geplaatst werden. En met Emmanuel Macron als president lijkt niet direct beterschap in zicht.
Wat niet in de RfGP staat
Alles wat wij te weten kwamen, wist de Luchtmachtstaf al veel vroeger. Daarom is het ook opmerkelijk dat sommige belangrijke elementen ontbreken en die toevallig in het voordeel spelen van de F-35A van Lockheed Martin.
1. De belangrijkste politieke bedenking is dat zelfs de politieke ambities geschreven werden door militairen en dermate ‘vaag' zijn dat het voor de Luchtmacht eenvoudig was om daarop in te spelen. In het RfGP staat volgende politieke ambitie: “In this internationally (UN, NATO and EU) oriented security strategy, Belgium is prepared to accept a fair share of the security burden (burden sharing) and of the operational risk (risk sharing).”
Op militair niveau wordt dat vertaald als: “The Strategic Vision paper for the Belgian armed forces includes, amongst other capabilities, a requirement for an air combat capability which can be rapidly deployed and which can execute operations in a complex hostile environment at an acceptable risk.”
Géén woord over wat bedoeld wordt met ‘fair share'. Géén woord over de betekenis van ‘a complex hostile environment' en dus ook niet of daarmee een agressieve openingsaanval diep in vijandelijk gebied bedoeld wordt. Een ding is wel duidelijk: als Duitsland en Frankrijk dat niet kunnen, hoeven we ons niet te schamen.
2. De belangrijkste politieke beperking van de F-35A is ongetwijfeld het feit dat zowel de software voor het vliegen als voor de uitvoering van opdrachten eigendom blijft van de VS (Lockheed Martin en USAF). Dergelijke beperking zou moeten aanleiding geven tot zwaar penaliseren, vermits het de Belgische Lichtmacht (en de andere EU-landen die reeds kozen voor de F-35A) gijzelt, én de facto ook een deel van de militaire capaciteit van Europa onder Amerikaanse curatele stelt. Of las u ergens dat de verkoper verplicht is de broncode bekend te maken?
3. Een derde ontbrekend element is een lijst van gevaarlijke materialen die gebruikt worden bij de coating van de vliegtuigromp die na onvermijdelijke beschadigingen telkens opnieuw moeten behandeld worden. Over de nanopartikels van deze coating schreef onze specialist het volgende: “Die zijn in elk geval bedenkelijk. Maar hoe groot het gevaar daarvan precies is kunnen we enkel door grondig onderzoek te weten komen, en dat is tot hiertoe niet gebeurd. Nanopartikels zijn in elk geval moeilijk met een stofmasker tegen te houden.”
In Nederland werd in het Request for Information (RFI) van 2 juni 1999 het volgende geschreven: “5.12.1.Appendix D contains a list of hazardous materials prohibited under Dutch law or which have a very low emission value into the environment (Appendix D-section 1). Preferably none of the mentioned materials are to be used in the production process and the in-use phase of the weapon system. The use of the mentioned materials require all kinds of protection measurements and regulations, therefore priority is given to the use of alternative (substitute) materials. It is expected that the list of prohibited hazardous materials will be expanded in the future."
Om een onverklaarbare reden werd deze lijst niet hernomen in latere publicaties.
4. In een recent artikel (5 maart) over de problematiek van de romppanelen gaf Babione (vice-president LM) volgende uitleg: “Speaking to reporters at Lockheed's media day on Monday, Jeff Babione acknowledged that low observability, or LO, capabilities in particular are posing a challenge to the company. In part, that's because they are so unique and because production is ramping up quickly.(…) In order to reduce the F-35's signature, the panels making up its airframe must be precisely aligned. As each panel goes through the production process — build, then installation, then joining to other panels — small deviations can make it very difficult to meet standards, even for an experienced mechanic. “It's not a human problem; that's just the result of our ability. We're approaching the limits of our ability to build some of these things from precise-enough technology,” Babione said. (…)“On the other hand, we inadvertently scratch the coating system, and we have to repaint it. Or when the mechanics spray the airplane [with LO coating], not all of it is robotically sprayed. There's some overspray, and they have to go clean that,” he said.
Waarde lezers, beseft u de omvang van deze bekentenis voor het bepalen van
(1) de Life Cycle Cost,
(2) de onderhoudslast, en
(3) de beschikbaarheid van de F-35A?
Las u daarover iets in de RfGP? Zal dat meegenomen worden in de beslissing die defensie binnen enkele maanden wil nemen, lang voor er een oplossing is voor dit probleem, en de impact op de globale kostprijs gekend is?
Wordt vervolgd.
Uw Dwarsliggers
