Als ijzerbedevaarder ben ik tegen élke oorlog en als het echt niet anders kan, pleit ik voor ‘containmentpolitiek’: maak een probleem nooit nog groter.
Als realistisch mens weet ik ook dat het bij gelijk welk conflict allerwege zoemt van de propaganda.
Je kunt echt niet voortbouwen op een emo-verslaggeving die ons vertelt dat mensen de hele nacht in een bunker hebben doorgebracht terwijl rondom de bommen insloegen en de mensen bang waren.
Tegelijk zie je hoe de tegenstander verpersoonlijkt wordt door één figuur die doelwit is van simplistische roddelpraat. Zo’n figuur is immers herkenbaar en dus geschikt om angsten op af te reageren. Dat overkomt nu Vladimir Poetin.
Ik kén die man niet. En niemand kan in zijn hoofd kijken. Wordt hij door intense gedachten voortgedreven? Is dit het resultaat van een lange voorbereiding? Is hij de aanvoerder - of handpop - van mensen die niet bepaald uitblinken in hoogstaande menselijkheid? Niemand die het weet. En daarom is gemodereerd oordeel de verstandigste keuze.
Tegelijk zie je de Grote Heiligen dezer wereld samentroepen. De figuren wier geweten zo zuiver is als dat van den pasgeboren baby. De lieden die alles doen om de vrede te bewaren of, in dit geval, te herstellen. Ze troepen samen in zwaar bewaakte, afgeschermde locaties, waar ze, gezeten aan de ruim gedekte tafel, onder elkaar overleggen over sancties tegen de gemene en doorslechte Russische agressor. Uiteraard doen ze dat in naam van de democratie, de mensenrechten, het respect voor de soevereiniteit van één van de strijdende partijen en nog wel meer van dat soort hooggestemde doelen, terwijl geen enkele simpele kiezer zich herinnert hierover ooit geraadpleegd te zijn geweest.
Het past allemaal in een oeroud thema: de goeden tegen de slechten - deze laatsten onder leiding van een woeste, nietsontziende schurk of psychopaat. Die moet worden gestraft, zodat de goeden uiteindelijk winnen. Pas dan verdampt de spanning in de eigen ziel.
En op dit punt aangekomen denkt de kritische man: volstaan we nu met de bange hoop dat het Oekraïneconflict niet op een nucleaire of biochemische catastrofe uitdraait? Het Westen lijkt wel heel zeker van zijn stuk, maar een kat in het nauw kan rare sprongen maken. Zeker als die kat een groot en trots maar gekwetst volk is.
Hoe dit conflict ook afloopt: er zal altijd tenminste één partij verongelijkt of vernederd achterblijven. Het maakt misschien zelfs niet eens uit wie wint of verliest. Er blijft altijd een bron van diepe wrok. Dat roept de kans op wraak op. Waarna we weer zijn vertrokken voor een nieuwe ronde collectieve veroordeling van de slechterik. De slechterik: dat kan iedereen zijn die zich niet bij de dominante massa aansluit. De man die zich weigert te laten vaccineren of gewoon maar kritiek uitoefent op het stilaan vervelende geblaat van altijd dezelfde “experts”. Of iemand als Poetin.
Toen in 1991 het Warschaupact in elkaar zakte heeft Europa de kans gemist om een historisch feit neer te zetten. Een overwonnen tegenstander verneder je niet, bijvoorbeeld door de NAVO tegen alle afspraken in en vanuit een volgehouden vijandpositie altijd maar verder oostelijk op te schuiven. Zelfs een klein kind weet dat dit fout moet lopen. Een verslagen tegenstander reik je de hand en trek je weer recht in het besef dat je volgende keer misschien zelf aan de beurt bent.
In een wereld die nooit gevaarlijker was, is dat de énige redelijke houding.
Alvast West-Europa zelf zou vanuit dat simpele menselijke inzicht met Moskou moeten gaan praten over een betere politieke structuur, die ook Rusland perspectieven biedt en de NAVO in zijn huidige vorm overbodig maakt. Misschien heeft Mark Elchardus gelijk en kan dan een structuur groeien waarbinnen grenzen zonder bloedvergieten kunnen herschikt worden…
De EU ziet zichzelf echter als een mogendheid tégen Rusland. De roep naar een Europees leger klinkt overal luidop. En nog steeds blijft Poetin – en na hem iemand die zijn rol zal spelen – de ultieme slechterik, wiens bestaan de oprichting van een Europees leger verantwoordt.
Wat gaan de dames en heren van de EU met dat leger doen? Oekraïne binnen vallen en meteen een continentale oorlog ontketenen, die zonder twijfel uitloopt op de nucleaire vernietiging van ons continent? De concurrentie aangaan met die andere Atlantische mogendheid die zichzelf verbeeldt de politieman van de wereld te zijn?
Het spreekwoord luidt inderdaad dat je het ijzer moet smeden als het heet is. Door de algehele Covid-waanzin zijn de mensen doodsbang gemaakt en gekneed tot plooibare en vaak willoze, zich machteloos voelende en van iedereen verlaten individuen. Het is dan doodeenvoudig om een externe vijand op te voeren om daarop vervolgens de eigen – in dit geval: militaire - machtspositie op te vijzelen.
Het valt allemaal te mooi in de plooien om geloofwaardig te zijn.
In 1945 waren de geesten rijp voor andere intra-Europese verhoudingen, omdat men het vijanddenken enigszins heeft leren beheersen. Misschien is er nu een momentum voor een nieuwe verhouding met Rusland.
Op zich is het conflict tussen Rusland en Oekraïne een ordinair conflict tussen twee onafhankelijke staten, waarbij andere staten de andere kant kunnen opkijken. Maar van de weeromstuit leidt zo’n conflict vandaag tot een berg internationale maatregelen.
Als deze analyse klopt, dan heeft de hele wereld van vandaag een groot probleem.
Het primitieve vijanddenken is namelijk veel massaler verspreid dan we denken. Zelfs de leiding van het Vlaams Belang, waar men beter zou moeten weten, trapt in de val.
Het is echt een beetje te simpel al de angstige vijandigheid die we in ons dragen te projecteren op iemand als Poetin. Als Poetin wegvalt, is er morgen een andere figuur die de aandacht kan afleiden van wat zich in onze ziel afspeelt.
We moeten inzien dat zulk vijanddenken in een interdependente wereld vol technologische en elektronische middelen veel sneller tot gevaarlijke situaties leidt dan ooit tevoren.
De hele mensheid staat dus voor een kolossale uitdaging die een veel grondiger omslag in het denken en voelen van mensen vraagt dan men in de kranten gewoonlijk kan lezen en die niets van doen heeft met woke en BLM-fenomenen.
Als we niet van koers veranderen, doet het klimaat er straks niet langer toe.
