Essay over de oorlog in Oekraïne. In deel II onderzoeken we welke geostrategische uitdagingen deze oorlog heeft voor Europa en de wereld.
Deel II Geostrategische overwegingen
Inleiding
Een denkoefening over geostrategische overwegingen is niet evident. Er is zelfs geen sluitende definitie van het woord (Wikipedia): Waar de geopolitiek zich op neutrale wijze richt op de verschillende geografische en politieke factoren en hoe deze samenwerken in verschillende gebieden in de wereld, wijdt de geostrategie zich aan de mogelijkheden om nationale doelen in praktijk te brengen of om politiek en militair gewicht in stand te houden en te vergroten”.
Dat er geen eensgezindheid is, mag niet verbazen. Zelf zie ik ook geen echt voorbeeld van een ‘neutrale geopolitiek’. Het wordt intussen wél duidelijker dat de huidige politieke systemen niet meer functioneren naar behoren.
Er is de kloof tussen autoritaire/dictatoriale en democratische regimes en net zoals bij andere maatschappelijke problemen neemt de polarisatie overhand toe.
Het afkalven van het politiek én maatschappelijk draagvlak voor zowel de Amerikaanse unipolaire wereld als voor geestdodende dictaturen en falende democratieën is evenzeer een signaal van de toegenomen frustratie.
Voor de toekomst is vooral de globale macht van een financiële elite belangrijk: de plutocratie.
Kleptocratie, de ware naam voor een Plutocratie
Het begint altijd met goede bedoelingen: een elite die dankzij haar rijkdom iets wil doen voor de mensheid, daar is niets mis mee. Maar de drang om goed te doen wordt na verloop van tijd vervangen door een drang naar meer macht. Niet zomaar macht, maar macht over mensen. Kunnen beslissen wie kansen krijgt en wie niet. Macht corrumpeert en dan wordt de scheidslijn tussen plutocratie en kleptocratie héél dun.
Rusland en Oekraïne zijn twee kleptocratieën, de elite is overmatig rijk, de bevolking onaanvaardbaar arm.
Toen ik deze bedenking formuleerde ontspon zich een interessante discussie ‘onder Dwarsliggers’.
Neem nu even volgende uitspraak: Aan de basis van de plutocratie ligt de hebzucht van een elite die het voor het zeggen heeft.
Kijken we even naar Rusland en Oekraïne.
Dat de Russische bevolking arm is, weten we al lang. Toen ik vernam dat de Oekraïense bevolking nog armer is dan de Russische, verbaasde mij dat. Als graadmeter voor de omvang van de kleptocratie is dat toch een veelzeggende vaststelling.
De plutocratische klasse werd na de val van de muur, zowel in Oekraïne als in Rusland, geholpen door talrijke Westerse consultancyboys en grote bedrijven. Voor Jeltsin was dat allemaal geen probleem en hij liet hen begaan. Tot Poetin vaststelde dat deze rijke elite politieke concurrenten werden en hij begon die ‘dievenbende’ niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk monddood te maken. Dit lukte niet want intussen had menig oligarch contracten afgesloten met Westerse bedrijven waar Poetin geen macht over had. Trouwens, het belette hem niet om ook zijn deel te eisen van de luxe die deze rijken genoten.
Deze situatie deed hem kiezen voor het Chinese staatkapitalisme, waar rijkdom en politieke macht in eenzelfde hand worden gehouden.
In Oekraïne is de president zelf, en met hem vele ‘verkozenen’, een stroman van de oligarchie. Hij viel ook ten prooi aan de hebzucht, getuige zijn 3,8 miljoen dollar kostende villa in Forte dei Marmi . Toscane is blijkbaar erg in trek bij politici …
We zouden kunnen stilstaan bij de vraag wie er eigenlijk de baas is in de ertsenrijke Donbas-regio en bij voorbeeld de Azovstalfabriek te Marioepol - waarvoor duizenden mensen het leven lieten? Het antwoord vind je gemakkelijk via internet: de Azovstalfabriek in Marioepol behoort tot de Metinvestgroep, die wordt gecontroleerd door de rijkste man van Oekraïne, Rinat Achmetov (eigenaar voor 100% via System Capital Management Limited (geregistreerd onder HE137516 in Cyprus sinds 2003) en aandeelhouder in C5 TECHNOLOGIES ApS (Denemarken, 18 Dec 2009 met 20 tot 24,99 % van de stemmen). En zo gaat het verder naar het Verenigd Koninkrijk, …
Wat is het verschil met de situatie in de VS?
In de VS zijn de oligarchen eveneens overmatig rijk maar de basis hebben ze zelf verdiend door hun succesvolle ondernemingen, terwijl in Rusland en Oekraïne de rijkdom verworven werd door de chaotische privatisering van staatseigendommen die ver onder hun waarde werden verkocht én waarop aansluitend geen noemenswaardige belastingen op de winsten hoefden betaald te worden.
In de Westerse wereld zijn deze oligarchen de eigenaars/aandeelhouders van het militair-industrieel-complex, de farmaceutische-, High Tech- en klimaat-industriële complexen, die verweven zijn met de financiële instellingen zoals de Wereldbank, en internationale organisaties zoals de VN, het IMF, de NAVO … Via donaties beïnvloeden zij de kansen voor een politiek mandaat, worden internationale organisaties bestookt met lobbyisten die hun macht moeten bestendigen. De enorme boetes die deze oligarchen soms moeten betalen nemen ze er graag bij. Het wordt zelfs pijnlijk voor de politieke klasse, wanneer ze zelf pleiten voor een (minimale) belasting wereldwijd. Het is slechts een poging tot rechtvaardiging voor hun overmatige rijkdom én macht.
Was de uitbreiding van de NAVO een vergissing?
Dat Rusland niet opgetogen was met de uitbreiding kunnen we ons voorstellen, maar deze uitbreiding was niet alleen van belang voor Rusland. Omdat het Warschaupact uiteenviel riskeerden heel wat kleinere landen in Midden-Europa tussen twee stoelen te vallen. Voor mijn collega’s defensieattachés uit deze landen, was het NAVO-lidmaatschap dé absolute topprioriteit. Dat was heel begrijpelijk gezien hun ervaringen met de Sovjet-Unie.
Voor een antwoord op deze vraag vroegen we de mening van Mark Geleyn die in deze periode veiligheidsdirecteur Buitenlandse Zaken was (1992-96), en van 2000 tot 2006 opnieuw veiligheidsdirecteur en directeur-generaal:
“Er was onzerzijds hoegenaamd geen goesting om de NATO uit te breiden, en een grote terughoudendheid om de militaire defensie op te schuiven, zelfs over Oost- Duitsland. De uitbreiding van de NATO is uitsluitend te wijten aan de druk, de wanhopige beden van de vroegere satellietlanden. Die zochten allen een veiligheidsparaplu boven hun hoofd. Expliciet tegen mogelijk revanchisme van Moskou, waarvan zij vreesden dat die er zeker zou komen. Als de NATO niet aan de verzoeken van die landen had tegemoet gekomen, zou er in Midden-Europa een kluwen van kleine landen ontstaan zijn, dat tot grote instabiliteit in Europa zou geleid hebben. De uitbreiding van de NATO en de EU heeft die landen nieuwe stabiliteit gegeven.
Heel die periode van de beginjaren negentig was dus een zoeken naar een nieuwe veiligheidsarchitectuur voor Europa, waarin velen zich wilden profileren met de vriendelijkste, tofste integratievorm. Dezelfde euforie lag over de G7 en de G20. (…) Parallel aan die welwillendheid liep een gigantische consultant-machinerie om Rusland bij te staan, betaald door het Westen, en waarbij een groot deel van de subsidies terugvloeiden naar die McKinseys en andere consortia. Dat is iets wat de Russen ons terecht kunnen verwijten, hoewel vele elitegroepen in Rusland meeprofiteerden.
Nu episodes gaan zoeken die zouden wijzen op een agressief expansieverlangen van de NATO in die periode, of posities opgraven van politici die zo’n expansie afremden (Baker, Genscher) en daar argumenten in zoeken om een Russisch revanchisme te rechtvaardigen, is onvoldoende rekening houden met de verwarrende – maar tegelijk euforische – situatie van toen: alles was open, iedereen had ideeën, van ‘NATO weg’ tot ‘iedereen in de NATO’.
Lees eens wat Vladimir Kara-Murza die werkte voor Nemstov en nu voor Khodorkovskij’s Open Russia, onder meer hierover schrijft.”
We lazen de aanbevolen bijdrage van Kara-Murza en kunnen die aanbevelen. Te lang om hier volledig te bespreken, maar toch deze interessante gedachte:
“Hoe en waarom heeft zo'n geopolitieke ommekeer door een grote wereldmacht kunnen plaatsvinden - van het streven naar lidmaatschap van de NAVO tot de confrontatie ermee -? Het beantwoorden van deze vraag is niet alleen belangrijk om manieren te vinden om te reageren op de uitdagingen van de heer Poetin voor de Euro-Atlantische gemeenschap, maar ook om de lessen te trekken die zowel toekomstige Russische leiders als het Westen in gedachten moeten houden voor de uiteindelijke post-Poetin overgang.”
De mislukking van Gorbatsjovs politieke vernieuwing had dramatisch gevolgen voor Europa
Toen president Michail Gorbatsjov in 1986 koos voor een totaal nieuw beleid, gebaseerd op Glasnost en Perestrojka, opende hij ongewild een doos van Pandora. Zowel de glasnost, openheid als de perestrojka botsten met alles wat de Russen kenden sinds de Tsarentijd: een dictatuur zonder openheid en gevestigde machten die niet aan hun macht lieten tornen. De Siberische strafkampen (goelags) van Stalin tijdens WO II lagen nog vers in het geheugen.
Deze (over)moedige poging om van de Sovjet-Unie een moderne staat te maken met een aanzet tot meer democratie, zou de grootste geostrategische omwenteling geweest zijn en een weldaad voor gans Europa. Vandaag zou er van president Poetin geen sprake zijn. Maar het is niet alleen de schuld van de politieke verstarring in Rusland.
In de tekst van Vladimir Kara-Murza lazen we het volgende:
“Het zou onjuist zijn om het Westen de schuld te geven van de politieke ommekeer in Rusland in het laatste kwarteeuw. Het leeuwendeel van de verantwoordelijkheid ligt bij Rusland zelf, vooral bij de post-Sovjet-politieke elite die er in het begin van de jaren negentig niet in slaagde het oprechte enthousiasme van de bevolking voor democratie om te zetten in een politieke strategie die Rusland in staat zou hebben gesteld volledig in het reine te komen met zijn totalitaire verleden. (…) De leiders van westerse democratieën dragen ook een deel van de verantwoordelijkheid voor de mislukte overgang van Rusland in de jaren negentig - en het hernieuwde autoritarisme aan het begin van de nieuwe eeuw. Voor de meeste landen die een succesvolle postcommunistische transformatie ondergingen, was het, zoals Václav Havel het uitdrukte, "een terugkeer naar Europa" - het vooruitzicht om volwaardige leden van de Euro-Atlantische gemeenschap te worden - dat diende als de belangrijkste stimulans voor hervormingen, waardoor ze tegenslagen kunnen trotseren en moeilijke keuzes kunnen maken. Een dergelijk vooruitzicht is Rusland nooit serieus aangeboden.
"De kwestie van Ruslands lidmaatschap van de NAVO", die president Jeltsin in december 1991 opwierp, werd met stilte beantwoord. En hoewel Rusland werd toegelaten tot de Raad van Europa (die de Russische burgers vandaag de dag hun enige toevlucht geeft tot echte gerechtigheid, via het Europees Hof voor de Rechten van de Mens), staat het lidmaatschap van de Europese Unie in theorie open voor elk Europees land dat voldoet aan de “Kopenhagen criteria' op het gebied van de rechtsstaat, democratie en een functionerende markteconomie - werd het Rusland van de heer Jeltsin nooit aangeboden, zelfs niet als een verre mogelijkheid. Een dergelijke benadering ontzegde de Russische politieke elites niet alleen een cruciale motivatie om hervormingen door te voeren, maar gaf ook geloofwaardigheid aan de latere bewering van de heer Poetin dat het Westen niet bereid was Rusland als partner te accepteren, zelfs als zijn politieke systeem in overeenstemming was met de westerse waarden.”
Een ander onbeantwoorde belangrijke geostrategische vraag is:
Welke rol speelden de VS in de toenadering van Rusland tot Europa?
Duitsland kijkt naar het Oosten …
Sinds de hereniging van Duitsland, dat het in eerste instantie dankte aan Michael Gorbatsjov en waarvoor het zelf een zware financiële last op zich nam, werd de ‘omliggende wereld’ groter. Na de periode van Helmut Kohl als bondskanselier in de eerste jaren na de hereniging, waren er slechts twee andere bondskanseliers tot voor kort: de socialist Gerhard Schröder (1998 - 2005 ) en de Oost-Duitse christendemocrate Angela Merkel (2005 – 2021). Dat Schröder voor zijn samenwerking met Rusland achteraf werd beloond door Poetin is veelzeggend. En de controversiële beslissing van Merkel om de kerncentrales te sluiten was een garantie voor een langdurige afhankelijkheid van Russische gasleveringen. Dat Merkel, als fysicus, deze evolutie perfect kon inschatten doet mij denken dat ze bewust koos om de samenwerking met Rusland te bestendigen én te verdiepen.
… en dat bevalt de VS niet
Men hoeft geen helderziende te zijn om te beseffen dat een politieke toenadering tussen Duitsland (EU) en Rusland inclusief een doorgedreven economische samenwerking, een geostrategische omwenteling zou betekenen die ook de VS als ‘alleenheerser’ niet onberoerd kon laten.
Het had ons niet mogen verbazen dat precies daarom de VS Angela Merkel niet meer vertrouwden, en de CIA dan maar haar telefoon afluisterde. Het was een signaal dat kon tellen, en het heeft politiek Duitsland zeker niet dichter bij het unilaterale Amerikaanse beleid gebracht.
Het is niet te gewaagd om te beweren dat de VS niet warm lopen voor een geostrategische rol voor de EU.
Dat we de VS heel veel dank verschuldigd zijn omwille van hun rol in WO II en de aansluitende relancesteun, mogen we inderdaad niet vergeten, maar blijkbaar kan die schuld nooit ‘afbetaald” zijn.
Over de rol van de VS kan ik twee interessante artikels aanbevelen:
The Crisis in Ukraine Is Not About Ukraine. It's About Germany door Mike Whitney • February 11, 2022
De dollar verslindt de euro. The Dollar Devours the Euro door Michael Hudson
“Het is nu duidelijk dat de huidige escalatie van de Nieuwe Koude Oorlog meer dan een jaar geleden gepland was. Amerika's plan om Nord Stream 2 te blokkeren maakte echt deel uit van een strategie om te voorkomen dat West-Europa ("NAVO") welvaart zoekt door wederzijdse handel en investeringen met China en Rusland.”
Nog één bedenking over Nordstream II: De afhankelijkheid van Rusland is nu een feit en wordt niet noodzakelijk groter door deze nieuwe verbinding. Alleen wordt de leveringszekerheid groter omdat de andere aanvoermogelijkheden kunnen geblokkeerd worden in de doorvoerlanden, zoals Oekraïne (die dat al deed).
Wellicht zouden ook sommige andere EU-lidstaten een Duitse politieke toenadering tot Rusland met argusogen bekijken. Zo lang Duitsland braaf de EU financieel blijft overeind houden en verder militair niets betekent, is er geen vuiltje aan de lucht, maar méér?
Een Europese Defensie
Het Amerikaanse verwijt dat Europa - en vooral Duitsland - te weinig investeren in hun veiligheid is terecht. Dat de NAVO bewust de conventionele capaciteiten van de Russische Federatie altijd al overschat, is ook juist en wordt nu bewezen door de moeilijkheden die de Russische troepen ondervinden in Oekraïne.
Moderne defensieve wapensystemen én meer geld voor een operationele personeelsreserve, voor trainingscapaciteiten en voor voldoende oorlogsstocks, zijn noodzakelijk.
Dat er in de gegeven situatie opnieuw nagedacht wordt over een Europese defensie is positief. Hoe dan ook, de uitbouw van een Europees leger is niet voor morgen.
Daarom zou het van enig pragmatisme getuigen om eerst te werken aan een reorganisatie van de NAVO om de huidige ongezonde interne machtsverhoudingen te wijzigen. Een meer evenwichtige machtsverdeling zou kunnen zodra de NAVO niet langer een som is van individuele lidstaten-zonder-relevantie en een oppermachtige VS, maar zou bestaan uit drie pijlers: de VS, de EU en de individuele landen die zich niet wensen aan te sluiten bij een van deze twee componenten.
We moeten de VS duidelijk maken dat de NAVO niet langer een bijkantoor is van Washington of Bethesda [1]. Pas dan is het geld voor defensie ook een economische troef.
Daarom is het belangrijk dat de EU ook de eigen defensie-industrie kansen geeft. Frankrijk en Duitsland hebben nu al heel wat kennis in huis en het lidmaatschap van Zweden zal ervoor zorgen dat hun geavanceerd gevechtsvliegtuig, de Gripen-E een echte kans krijgt in Europa.
Stel u even voor dat na Turkije – toch een NAVO-lid - ook de EU over het Russische luchtverdedigingssysteem S400 zou beschikken.
In Syrië is deze defensieve capaciteit zelfs zo belangrijk dat landen als Israël afspraken moeten maken met de Russen om hun doelwitten in Syrië aan te vallen zonder dat ze uit de lucht gehaald worden door dit performant systeem. Een pikant detail, in ruil voor deze afspraak leverde Israël géén afweersystemen aan Oekraïne. Deze deal kwam onlangs op de helling te staan toen de Russische buitenlandminister Lavrov verklaarde dat de grootste antisemitisten Joden waren. Groot kabaal, maar toch even nadenken: mocht iemand zeggen dat de grootste tegenstanders van België, Belgen zijn … En zijn de grootste tegenstanders van Rusland ook geen Russen?
Oekraïne kandidaat-lid EU?
Het enthousiasme van EU-commissievoorzitster Ursula von der Leyen die tijdens haar bezoek aan president Zelensky in Kiev zwaaide met de toetredingspapieren voor Oekraïne, is pure profilering, ondoordacht en op zijn minst voorbarig.
Een van onze Nederlandse correspondenten somde een tiental redenen op waarom een EU-associatie/lidmaatschap van Oekraïne niet aan de orde is. Over de corruptie schreef hij het volgende in 2016:
“In 2015 haalde Oekraïne een twijfelachtige 130e plaats op een lijst van 167 landen, van de corruptie-index ofwel Transparency International Corruption Perceptions Index. Des te lager de ranking, des te corrupter.
Om een idee te geven, Oekraïne is dus nummer 130, alleen compleet dictatoriale landen of “failed states” zoals Zimbabwe e.d. scoren slechter. Griekenland is dan in verhouding al een “prima” land (nummer 58), net als Roemenië (nummer 59), Zuid-Afrika (nummer 64) of Bulgarije (nummer 69). Om nog 70 plaatsen lager te eindigen moet je echt dus behoorlijk veel slechter functioneren dan bijvoorbeeld Griekenland of Roemenië (wat al een ramp is).
Eerder in 2013 stelde het accountantsbedrijf Ernst & Young dat de Oekraïne tot de 3 meest corrupte economieën ter wereld behoorde.
Enkele cijfers uit dergelijke onderzoeken (2008-2010):
- Bij ruim 54% van de voertuigkeuringen is sprake van omkoping; zo concurreren ze met onze transportbedrijven.
- Circa 49% van de gerechtelijke vonnissen komt op corrupte wijze tot stand
- Bij 67% van de transacties met de overheid worden steekpenningen betaald
- Circa 47% van de universiteits/HBO-studenten betaalt geld om examens te beïnvloeden. Zullen we straks die diploma’s te erkennen?
- Bij circa 30% van de transacties tussen bedrijven worden steekpenning betaald
- Sinds 2010 zijn van ruim 500 politici aanklachten wegens corruptie bekend
- Van de totale economische productie vindt 45% in de schaduweconomie (= zwartgeld economie) plaats, zonder afdracht van belastingen.”
Op 1 april 2022 schreef Rik Van Cauwelaert in De Tijd het volgende over president Zelensky:
“Nog voor de oorlog worstelde Zelensky al met de politieke werkelijkheid. Oekraïne ging langzaam failliet. Sinds zijn verkiezing tot president in 2019 nam de kapitaalvlucht toe en moest zijn regering diep in de reserves van buitenlandse valuta tasten om overeind te blijven. Investeerders, afgeschrikt door een ondoorzichtig belastingsysteem, trokken weg. Alleen de plaatselijke oligarch Ihor Kolomoyskyi, vriend en financier van Zelensky’s verkiezingscampagne die vooral in Israël verblijft, bleef telkens fiscaal buiten schot. De naam van Zelensky dook ook op in de Pandora Papers aan het hoofd van offshore holdings met grote vastgoedbelangen in Londen en met als vennoot Ivan Bakanov, de huidige chef van de Oekraïense veiligheidsdienst.
Zonder de oorlog maakte het door corruptie uitgemergelde Oekraïne nooit een kans om tot de Europese Unie te worden toegelaten. Alleen getuigt het vandaag van slechte politieke smaak om daaraan te herinneren.”
Is het van dit regime dat sommige EU-toppolitici zo in de wolken zijn? Denken ze nu werkelijk dat Zelensky op zijn verkiezingsdag een staatsman geworden is.
Zet de globalisering zich door of wordt het een multipolaire wereld?
Er zijn nogal wat mensen die zichzelf heel belangrijk achten. Mensen met véél geld die, met de beste bedoelingen, denken dat de mensheid niet zonder hen kan. Die zelfs denken dat onze planeet zonder hen gedoemd is om te sterven. Dat zijn de plutocraten, een elite die zichzelf ziet als dé oplossing voor het besturen van de mensheid: een wereldregering.
De promotie van een wereldregering door ondemocratische krachten komt regelmatig aan bod in de traditionele media als dé oplossing voor al die nationalistische oorlogen. Het sublieme doel van deze selecte elite die afspraken maken in ondemocratische gremia zoals het WEF, … en het ondoorzichtige politiek-industrieel complex, is een wereld waarin elke nationale macht herleid wordt tot een minderheid. Of het nu gaat om het rijkste land (de VS) of de grootste landen in aantal inwoners zoals China en India, ze worden allemaal slechts een minderheid voor de zichzelf wanende verlichte werelddictatuur met een nomenklatoera die nog nooit zo machtig en ondemocratisch zal geweest zijn.
Wie daarvan droomt zal gelukkig nog heel lang moeten leven.
Voor deze putsch is de modus operandi, eenvoudig maar effectief: ze dulden geen tegenspraak. In feite zijn ze niet beter dan de verlichte despoten die zich altijd al lieten omringen met omkoopbare uitvoerders: opportunisten en zwakkelingen. Dat precies in de VS – dat zichzelf ziet als de morele wereldleider – deze plutocratie reeds vaste voet heeft en politici gebruikt en of misbruikt voor hun machtsdromen, is een signaal dat we best niet negeren.
Wellicht is de globalisering voor de VS een beter alternatief dan een strijd met China om de hegemonie. In elk geval blijkt uit tal van signalen (óók militaire) dat de VSA niet zomaar hun macht willen delen met China.
Een groot aantal landen is minder enthousiast is over deze globalisering omdat ze zelf hun toekomst willen bepalen. Ik denk dat de verhouding tussen pro en contra te vergelijken is met de landen die pro sancties tegen Rusland zijn en zij die daar niet aan meedoen. Mij lijkt het in elk geval beter om te evolueren naar een multipolaire wereld dan naar een ondemocratische plutocratie.
Hoe dan ook is de kans groot dat we in de toekomst zullen geconfronteerd worden met een economische strijd tussen en een herbewapening van de machtsblokken. Een gevaarlijke tijd waar van staatslieden mag verwacht worden dat ze het hoofd koel houden. Optimistisch ben ik dus niet.
Dé echte strijd gaat om de wereldhegemonie
Ondanks alle respect voor de moed waarmee Oekraïners hun land verdedigen en de empathie voor het grote leed van onschuldige burgers, zal deze oorlog hooguit een burenruzie blijken te zijn. Een voorbode van de ware strijd om de wereldhegemonie.
Waar het vandaag over gaat is de overgang van de Amerikaanse hegemonie naar een multilaterale machtsdeling met als voornaamste medespeler China. Als de burenruzie tussen Rusland en Oekraïne misschien wél iets zal bereikt hebben, dan is het wel de versterking van de Chinese (en Russische) oppositie.
En voor wie zich afvraagt hoe men in China kijkt naar de oorlog in Oekraïne? Onze correspondent had daar weinig woorden voor nodig:
“China steunt onverkort en volop Rusland, zij het officieel niet te uitbundig. Zoals in alle geopolitieke conflicten is de regering erg gematigd, maar de Chinese bevolking is heel hevig. Op de Chinese sociale media zie ik elke dag tientallen TikTok-filmpjes van Russen die Azov-militairen in de pan hakken, voedsel uitdelen en overal hartelijk ontvangen worden”.
West-Europa dat door eigen onvermogen nooit meer dan een meeloper is geweest, zal daar niet meer bij horen. We hebben daarvoor zelfs geen ‘vijanden’ nodig, we rijden onszelf wel vast door zelfgenoegzaamheid en een totaal gebrek aan geostrategisch denken en handelen.
Waarde lezers,
Hoewel dit essay (de twee delen) lang is, blijft het gevoel dat we nog véél informatie niet konden opnemen. Om de complexiteit weer te geven, volstaat geen simplistische oorlogsretoriek. Teksten die ons uit onze ‘comfortzone’ halen kunnen dat wel. Het volstaat met een open geest te luisteren, te lezen en vooral blijven hopen!
Ter afsluiting een persoonlijke bedenking:
Een goed functionerend democratisch politiek systeem biedt de grootste kansen op individuele vrijheid en ontplooiing, maar géén garanties.
Een multipolaire wereld waarin meerdere spelers, waaronder de EU, elkaar in evenwicht houden, krijgt mijn voorkeur.
[1] Bethesda is de thuishaven van Lockheed Martin dat symbool staat voor de macht van het politiek-militair-industrieel complex in de VS.
Kolonel in ruste Pierre ‘Pjotr’ Therie
Dwarsliggers.eu
Gewezen defensieattaché met accreditaties voor Oostenrijk, Zwitserland, Kroatië en Slovenië.
