FIGAROVOX/GESPREK – In de stad Aleppo woedt sedert 2012 een bloedige strijd. Voor geopoliticologe Caroline Galactéros zou een beleid waarbij de belangen van Washington worden afgewogen tegen deze van Moskou, de enige manier zijn om de oude Cité en de rest van het land te redden. Door Alexis Feertchak.
FIGAROVOX. – Het Syrische leger heeft de stad Aleppo, de oude economische hoofdstad van het land, heroverd op de rebellen. Hoe ervaart u de benadering door de media van deze beslissende slag in het Syrische conflict?
Caroline GALACTEROS. – Verontschuldig mij voor deze openhartigheid, maar ik vind ze globaal gezien betreurenswaardig en vooral gevaarlijk. Door onwetendheid, zucht naar sensatie en naar manicheïse polarisatie van de situaties, door buitensporig vertrouwen in de sociale netwerken, of de neiging om de door de autoriteiten en hun bondgenoten aangestuurde doxa naar de mond te praten, is het merendeel van de media sedert maanden in de bres gesprongen van de gemakzucht en heeft zij een hoop fragmentarische of zelfs valse berichten verspreid (zie de zaak van de “Withelmen” of de “operatie Syrisch Observatorium voor de Mensenrechten” – de enige bron, eveneens Engels, duidelijk twijfelachtig en nochtans sedert vijf jaar aangezien als dé referentie). Als gevolg hebben de media een vervormde interpretatie gevoed van de inzet en de feiten. Kortom, de overgrote meerderheid van de Westerse media is het naïeve of soms bewust medeplichtige klankbord geworden van een omvangrijke desinformatiecampagne over de aard van de “rebellen” , de werkelijke doeleinden van de oorlog, de gedachte zelf van een burgeroorlog of nog de in de realiteit bijkomstige maar sterk overdreven confessionele dimensie van het conflict, enz…
Hoe ziet u de gebeurtenissen?
Het oostelijke deel van Aleppo werd, met groot leed en aan de prijs van een onmiskenbaar menselijke tragedie, bevrijd van de jihadi’s die de stad sedert 2012 bezetten.
Het oostelijke deel van de stad Aleppo werd, met groot leed en aan de prijs van een onmiskenbaar menselijke tragedie, bevrijd van de jihadi’s die haar bezetten sedert 2012. De Russische methode van intensieve bombardementen is uiteraard moeilijk aanvaardbaar op menselijk vlak, op het individuele vlak. De Westerse meer bepaald Franse troepen, en dit strekt hen helemaal tot eer, trachten eerder om massieve verliezen van burgers te vermijden. Desalniettemin maken ze er noodzakelijkerwijze toch, want de precisie van deze aanvallen is enkel op papier “chirurgisch”. Men spreekt dan beschroomd van “blunders” of “collaterale schade”, men zwijgt erover of de media geven er heel weinig aandacht aan. Waarom? Omdat men sedert het begin van dit conflict (zoals trouwens in een aantal andere conflicten) en meer bepaald sedert de Russische militaire interventie van oktober 2015, de actie van Moskou wil delegitimeren en zelfs criminaliseren, alsof de aard ervan zo anders is dan de onze. Evenwel ligt het verschil niet daar. Het zijn onze politieke en militaire doelstellingen die, ongelukkigerwijze, zeer erg verschillen en het is trouwens deze gapende kloof die – voor een groot deel – het conflict doet aanslepen en veel doden maakt... De bewuste politieke polarisatie rond een “goed” en een “slecht” kamp is in volle gang. Dit manicheïsme is mijns inziens uiterst gevaarlijk en verwijst naar de werkelijke agenda van de Coalitie in Syrië, die vandaag duidelijk het onderspit gedolven heeft door de interventie van Moskou maar die vooral, sedert het begin, diametraal tegengesteld is aan die van Rusland. Het was er de Verenigde Staten, de Europese machten en de monarchieën van de Golf en Turkije inderdaad niet om te doen om de islamistische kanker te verminderen in al zijn gedaantes – niet alleen die van IS, spectaculaire zondenbok -, maar om de Syrische staat te destabiliseren en koste wat het kost het regime van Assad omver te werpen. Dat heeft effectief heel wat onschuldige levens gekost. Dus heeft men vanaf 2011 de uit Al-Qaïda voortgesproten radicale islamistische groepen geloofwaardig gemaakt om radicaal de weerstand te delegitimeren tegen het Syrische regime (dat zeker brutaal is en dat aanvankelijk vrijwillig inspeelde op de in de val gelokte islamisten om het bijna onmiddellijk overstelpte en dan verdwenen embryo van democratische oppositie weg te vagen).
Wat met de verantwoordelijkheid van de rebellen inzake de humanitaire toestand?
Onze systematische focus op het individu gaat de politieke en strategische dimensie uit de weg.
Zij is primair. Men heeft gezwegen over de afschuwelijke praktijken van deze islamistische groepen (executies, martelingen, racket, inlijving van kinderen,…) om de Syrische bevolking – van eender welke gemeenschap – als gijzelaar onder hun juk te houden teneinde zich tegen aanvallen te beschermen. Bovenal is het probleem van de mediatisering dat van de kwadratuur van de cirkel. Het is evident dat men niet anders kan dan zich als mens te verontwaardigen over het lot van de burgers in de oorlogen, want onze systematische focus op het individu gaat de politieke en strategische dimensie uit de weg. En daar hebben we een probleem. Want om gedaan te maken met de jihadi’s van Aleppo, moet men ze kunnen afscheiden van hun bevolking die zij als schild gebruiken. Ofwel door overreding ofwel met geweld. Dat is wat er is gebeurd toen eindelijk corridors konden worden ingesteld (niet dank zij de Verenigde Staten) voor exfiltratie van burgers en overgave van de laatste jihadi’s die zelf ook aan de dood wilden ontsnappen.
Zou u dit een burgeroorlog kunnen noemen?
Strikt genomen woedt er geen burgeroorlog in Syrië. Er woedt een oorlog tegen alle Syriërs (alle geloofsovertuigingen en gemeenschappen zonder onderscheid) en deze wordt tegen deze bevolkingsgroepen aangevoerd vanuit het buitenland. De rebellen houden hen onder hun juk zoals we al zeiden, eisen van hen losgeld, bedreigen de families van hen die zouden willen vluchten, gebruiken scholen en hospitalen om er zich te verschansen, er hun sluipschutters op te stellen en het westers stigma te veroorzaken tegen hen die niet aarzelen om hen eruit te verdrijven.
Bachar al-Assad werpt zich al lang op als bastion tegen het “terrorisme”. In welke mate gaat het hier om een tactisch middel teneinde zich te ontdoen van de gematigde oppositie?
Sinds vier jaar is er geen “gematigde rebel” meer in Syrië.
Natuurlijk was dat een middel van het regime helemaal aan het begin van de Oorlog, toen er een embryo van gematigde oppositie bestond. Maar sinds vier jaar is er in Syrië geen “gematigde rebel” meer. Dat is totaal utopisch en zelfs een flagrante en doelbewuste leugen. Daar schuilt trouwens heel het probleem van de representativiteit van de gesprekspartners die met het oog op onderhandelingen gesponsord worden door de ene of de andere. Men moet eerst het jihads abces draineren en niet enkel Raqqa heroveren op IS. Daarna een inter-Syrische dialoog proberen aan te moedigen tussen personaliteiten met aanzien bij de Syrische bevolking en voorstander van een verenigd, seculier, pluralistisch en stabiel Syrië. En voor al deze dingen is het nodig dat Washington en Moskou overeenkomen en niet meer in mekaars benen schieten.
Zou de komst van Donald Trump dan goed nieuws zijn voor zo’n appeasement?
Precies de houding van het Westen in Syrië is alles behalve “moreel”.
Ja, in theorie! De praktijk ziet er triestiger uit. De nieuwe president brengt de werkelijke – onder andere energetische – doelstellingen in gevaar van de uitgaande administratie, waarbij de obsessie voor een “regime change” en de “Arabische lentes” de realisatie ervan zouden moeten dienen…. Trump heeft gezegd dat hij met Moskou wil overeenkomen om een gemeenschappelijk gevaar te bestrijden. Dit is werkelijk revolutionair, buitengewoon positief, en we zouden er rekening mee moeten houden in plaats van ons erover te verontwaardigen! Hij heeft een Minister van Buitenlandse Zaken van grote kwaliteit gekozen die Rusland kent en liefheeft. Waarover klagen wij? Onze kritiek, onze kleingeestige twijfels zijn kinderachtig. Het is alsof we die goede oude en steriele Koude Oorlog verkiezen die in het kraam past van de ergste demonen en zeker weten van onze vijanden die de gapende wonden doorwoelen van ons gevierendeeld Westen. En dus, in plaats van de ogen te openen, op het hoogste niveau – dat van president Obama en van Hillary Clinton, overwonnen maar vastbesloten om schade te berokkenen -, maakt men al dat kabaal in Washington over de vermeende Russische inmenging in de presidentsverkiezing. En het valt te vrezen dat men er alles aan zal doen om dit project van pragmatische toenadering met Rusland te doen mislukken, nochtans zo heilzaam voor de wereld.
Is het morele het enige wat overblijft voor het Westen dat het, in Syrië, op politiek vlak niet meer in de hand heeft?
Het moet gedaan zijn met het Goede (Wij) en het Kwade (dat wat wij niet zijn, diegenen die ons niet gehoorzamen)
Precies de westerse houding in Syrië is alles behalve “moreel”. Er bestaat geen moraal in internationale betrekkingen. Er bestaat slechts een meer of minder gewelddadige confrontatie van krachten, ambities, belangen, mogelijkheden tot overlast en beïnvloeding. Maar natuurlijk, in dit tijdperk waarin men iedereen moet doen geloven dat hij de gelijke is van alle anderen, dat hij meetelt en beslist, dat hij oordeelt en kiest, probeert men motivaties te vinden waarvan men veronderstelt dat ze beantwoorden aan onze wil tot inmenging. De facto is de morele vereiste progressief afgegleden naar cynische moralisatie. Het moet gedaan zijn met het Goede (Wij) en het Kwade (dat wat wij niet zijn, diegenen die ons niet gehoorzamen). Het getuigt van hemeltergende onwetendheid en erbarmelijke gedachtegang ten overstaan van de werkelijkheid en, vooral, het draagt niet bij tot enige verbetering op het menselijke vlak. Moraal is hypothetisch. Zij gaat over idealiteiten buiten de mens om, die hem in fine tot niets verbindt. Zij verwordt onveranderlijk tot steriel of gevaarlijk gepreek. Zij komt enkel de oppositie ten goede, het conflict, de hebzucht, het opbod. Waarin helpt ze ons om een conflict beter te begrijpen, om levensvatbare oplossingen uit te werken? De voorbeelden van deze patstelling zijn ontelbaar.
Kan realisme in internationale politiek ethisch zijn?
Realpolitik is oneindig menselijker en biedt een veel grotere bescherming aan de burgers - die altijd de gijzelaars en slachtoffers zijn van politieke confrontaties -, dan een moraliserend dogmatisme.
Behalve op etymologisch vlak, zijn ethiek en moraal in mijn ogen erg verschillend. Terwijl moraal fundamenteel hypothetisch is, afhankelijk van de plaats, de tijd, en de specifieke belangen van een macht of kaste, is ethiek daarentegen een immanentie. Iedereen draagt ze in zich als een min of meer verborgen maar steeds inzetbare kracht, die hem dichter bij elke andere mens brengt. Het vraagt een inspanning om zichzelf te blijven, om zijn (met alle mensen gemeenschappelijke) menselijkheid terug te vinden en uit te drukken in de ergste omstandigheden, deze die u op de proef stellen (en oorlog hoort daar zeker bij) en u ook de mogelijkheid bieden om zonder grote gevolgen uw aandeel in wreedheid de vrije loop te laten. Ik blijf erbij dat realpolitik oneindig menselijker is en een veel betere bescherming biedt aan de mensen – die altijd de gijzelaars en slachtoffers zijn van politieke confrontaties -, dan het moraliserend dogmatisme dat de democratie en de vrije markt pretendeert uit te breiden tot de planeet en dat in feite de ergste menselijke terugval laat gebeuren. Bijgevolg moet men de noodzaak begrijpen om de Staten te beschermen, de soevereiniteit te rehabiliteren, de grenzen te herstellen, in plaats van standaardiserende en libertijnse utopieën te verspreiden die de mensen en de naties verzwakken, die hun cohesieve bindmiddelen oplossen en de ene politieke en/of confessionele gemeenschap tegen de andere opzetten en ze overleveren aan gewelddadige politieke instrumentalisatie. Dit is een grote paradox, maar een paradox die werkt.
